Facebook Youtube Instagram
Main Menu

Denktank Voor Sociaal-Ecologische Verandering
Abonneren
Nieuwsbrief
Main Menu
Facebook Youtube Instagram

Hoe de wapenwedloop onze ecologische veiligheid ondermijnt

Herinnert u het zich nog, de laatste klimaattop COP29 in Azerbeidzjan? Die verliep uiterst moeizaam omdat lage-inkomenslanden wilden dat de rijke landen eindelijk hun belofte inlosten. Die hadden al in 2009 op de historische COP15 in Kopenhagen beloofd dat ze jaarlijks 100 miljard dollar zouden vrijmaken om lage-inkomenslanden te ondersteunen in hun strijd tegen klimaatontwrichting. Een belofte die ze nooit inlosten.

Oxfam schat de bijdrage van rijke landen in 2022 op 28 miljard dollar. Omdat ondertussen 100 miljard zeker tien keer te weinig bleek om echt het verschil te maken en de inflatie hoog is, werd op COP29 hard onderhandeld over het nieuwe doel van 300 miljard dollar.

Verschillende politieke leiders noemden dit het maximaal haalbare. In een recent rapport van de Europese Unie staat te lezen wat dit betekent. In 2023 heeft de EU amper 28,6 miljard euro bijgedragen aan overheidsfinanciering voor de bestrijding van klimaatontwrichting.

Herinnert u het zich nog, de moeizame onderhandelingen om te komen tot de huidige federale Arizona-regering? Toen ging de discussie maandenlang over waar de regering minder geld wilde aan besteden. Over klimaatbeleid heerste een oorverdovende stilte.

Wel, die wereldwijde zoektocht naar 100 miljard dollar klimaatgeld en de besparingsdrang van Arizona van pakweg 20 miljard euro ten koste van de levenskwaliteit van veel mensen, misschien was het allemaal om te lachen. Of preciezer: om in ons gezicht te spuwen, om een groot rookgordijn op te trekken dat de schijn hooghield dat de gevestigde machten het goed voor hebben met onze sociale zekerheid en ecologische veiligheid, zeg maar behoud van de welvaartstaat en ambitieus klimaatbeleid.

Militaire uitgaven

Want die financiële zoektochten verbleken bij de budgetten die nu internationaal ineens voor wapentuig voorhanden zijn. Zo keurden de 27 Europese lidstaten het plan ReArm Europe van de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen goed. Dat plan wil maar liefst 800 miljard euro mobiliseren voor militaire uitgaven.

Ook in eigen land willen ministers haantje de voorste zijn in het optrekken van het defensiebudget. Zo kwam minister van Begroting Vincent Van Peteghem met het plan om versneld 17,2 miljard extra in defensie te investeren. Een bedrag aan extra uitgaven dat van de grootteorde is van de som geld die de regering net vond dat ze die moest besparen.

Wat opvalt, is dat Von der Leyen en Van Peteghem allebei tot de christendemocratische familie behoren. Vanuit hun ideologie zou je verwachten dat ze zich als goede rentmeesters zouden gedragen en zorgen voor mens en planeet. Maar het is net dezelfde politieke familie die op Europees niveau de verduurzaming van landbouw (Farm to Fork-strategie) en grootbedrijven (ESG-rapportering) recentelijk de nek omwrong. Het redelijke midden is blijkbaar ondertussen het wanhopige achternalopen van extreemrechts geworden.

In 2023 heeft de EU amper 28,6 miljard euro bijgedragen aan overheidsfinanciering voor de bestrijding van klimaatontwrichting

Natuurlijk moet een land zich kunnen verdedigen en zorgen voor een operationeel leger. Het lijkt me goed zich daar te laten leiden door wat de kern van het woord defensie betekent: een leger hebben dat groot genoeg is om zich te kunnen verdedigen, maar te klein om andere landen te kunnen veroveren. Daarbij staan redelijkheid en zakelijkheid voorop.

Uitspraken van hoge militairen en wapenfetisjisten als Theo Francken dat de Russen morgen in Brussel kunnen staan, lijken me meer propaganda dan wetenschappelijke analyse. Als de Russen al 10.000 Noord-Koreaanse soldaten nodig hebben om een minigebied terug te winnen van Oekraïne, laat dat weinig overmacht zien in de oorlog die ze in drie dagen gingen beslechten. De Europese landen geven nu al een stuk meer uit aan defensie dan Rusland, maar blijkbaar is de vraag om dat efficiënt te organiseren ondergeschikt aan het blind maximaliseren van de wapenuitgaven.

Grote nalatigheid

Van klimaatbeleid wordt steevast geëist dat het haalbaar en betaalbaar is. Het was het mantra van voormalig Vlaams minister van Klimaat Zuhal Demir om zo weinig mogelijk te doen. Bij militaire uitgaven is de slogan eerder whatever it takes, want onze veiligheid en onze economische belangen zoals de haven van Antwerpen staan op het spel. Ik ben het helemaal eens met de stelling dat het de prioritaire taak is van overheden om te zorgen voor de veiligheid van haar burgers.

En dat betekent dat we nood hebben aan defensie en aan een gezonde economie. En juist daarom moeten we het hebben over ecologische veiligheid. Want het is niet omdat het publieke debat nu overstemd wordt door militaire uitdagingen, dat de klimaatontwrichting of het ineenstorten van ecosystemen even in pauze gaan. De planeet wacht niet op onze uitspraken, ze reageert onverminderd op wat we er fysiek mee aanrichten.

En waar we bezig zijn met het niet voeren van een doortastend klimaatbeleid, die grote nalatigheid van onze politieke leiders staat nog eens kurkdroog maar keihard te lezen in het recente rapport Planetaire solvabiliteit – onze balans vinden met de natuur van het Britse Institute and Faculty of Actuaries. Dat is geen club van groene jongens en meisjes. Actuarissen zijn verzekeringswiskundigen die zich beroepshalve bezig houden met het doorrekenen en evalueren van risico’s.

Laat me gewoon citeren uit de samenvatting van hun rapport, opgemaakt in samenwerking met klimaatwetenschappers. De actuarissen laten er in hun nuchterheid weinig twijfel over bestaan hoe het zit met onze ecologische veiligheid bij ongewijzigd slap klimaatbeleid.

“Het huidige klimaatbeleid dreigt catastrofale maatschappelijke en economische gevolgen te hebben. De wereldeconomie zou tussen 2070 en 2090 te maken kunnen krijgen met een bbp-verlies van 50%, tenzij er onmiddellijk beleidsmaatregelen worden genomen tegen de risico’s van de klimaatcrisis. Bevolkingsgroepen worden al getroffen door schokken in het voedselsysteem, wateronzekerheid, hittestress en infectieziekten. Als er niets aan wordt gedaan, worden massale sterfte, massale ontheemding, ernstige economische krimp en conflicten waarschijnlijker.”

“Zonder onmiddellijke beleidsmaatregelen om van koers te veranderen zijn catastrofale of extreme gevolgen bij uitstek plausibel, die de toekomstige welvaart kunnen bedreigen. Het is zeer waarschijnlijk dat het klimaat en de natuur steeds ernstiger worden, zoals branden, overstromingen, hitte en droogte. Dit is een nationaal veiligheidsprobleem, aangezien voedsel-, water- en hittestress gevolgen zal hebben voor de bevolking.”

Dit is dus het vooruitzicht waarbij politici vinden dat klimaatbeleid even kan wachten: gigantisch bbp-verlies, massale sterfte van twee miljard doden, opwarming van twee graden of meer waardoor een groot aantal klimaatomslagpunten wordt veroorzaakt.

Afhankelijkheid van fossiele brandstoffen

In het publieke debat gaat het ondertussen van whatever it takes over defensie tot you ain’t seen nothing yet inzake klimaatbeleid. Zo pleit Peter De Keyser, vroeger hoofdeconoom bij een private bank en nog steeds een invloedrijke stem in de financiële wereld, onomwonden voor het loslaten van klimaatbeleid. Want volgens hem “maakt het huidige Europese klimaatbeleid de herbewapening van het continent onmogelijk”. De klimaatontkenners ruiken dus ook opnieuw hun kans.

Wat me in dit alles nog het meest verbaast, is het totale onvermogen van de meeste opiniemakers en politieke families om het Europese streven naar strategische autonomie te vertalen naar het meest ambitieuze klimaatbeleid ter wereld. Dat betekent dat we ons losmaken van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en uranium. Vorig jaar besteedde de Europese Unie 2,2% van het bbp aan de aankoop van olie en gas. Ziet u de analogie: dat was tot voor kort ongeveer het aandeel dat Europese landen zouden moeten besteden aan defensie.

Als we massaal terug op straat komen, kunnen we het tij keren

We spreken over een bedrag van 380 miljard euro. En de Europese Unie blijft in haar beleidsdocumenten wel streven naar versnelde decarbonisatie van de economie, het concrete beleid doet net het omgekeerde. Heeft trouwens iemand al de extra uitstoot aan broeikasgassen berekend door de explosie aan bestellingen van wapens? Zou het kunnen dat we door de reductie van veiligheid tot een nieuwe wapenwedloop onze eigen existentiële onveiligheid organiseren?

Tijd voor actie

Stel je voor dat Von der Leyen met een plan ReAssure was gekomen, dat met dezelfde urgentie als vandaag kolonels in praatprogramma’s verkondigen 800 miljard euro mobiliseert om alle huizen te isoleren, en die van lage-inkomensgezinnen eerst. Een plan dat van Helsinki tot Athene investeert in klimaatneutraal openbaar vervoer, en in samenhang met het Europese industrieel beleid massief inzet op het veel goedkoper produceren door opschaling van warmtepompen? Dan hoeven we niet langer figuren als Trump en Poetin te financieren voor de aankoop van gas en olie.

De huidige situatie is net het omgekeerde en te gek voor woorden. De EU spendeert nu meer geld aan Russische fossiele brandstoffen dan aan financiële steun aan Oekraïne. In het derde jaar van de oorlog spendeerden EU-lidstaten zo’n 22 miljard euro aan Russische olie en gas, volgens schattingen van het Centre for Research on Energy and Clean Air (Crea). Of zoals een analyst van Crea het stelt: “Russische fossiele brandstoffen kopen komt in feite neer op het sturen van financiële steun naar het Kremlin en de invasie in Oekraïne ondersteunen. Het ondermijnt niet alleen de toekomst van Oekraïne maar ook de Europese energieveiligheid.”

Ons land moet trouwens niet wachten op Europa. Misschien kan minister Van Peteghem een avond besteden aan het lezen van de federale inventaris van subsidies voor fossiele brandstoffen. Die bedraagt zo’n 14 miljard euro elk jaar. Daarmee kan je al flink investeren in fors klimaatbeleid, en bijvoorbeeld onze spoorwegen terug op de rails zetten.

Nog iets om over na te denken voor ministers en conservatieve partijen die het sociale weefsel koesteren: als tegenover de gigantische extra uitgaven voor defensie geen extra inkomsten staan, is de uitkomst onontkoombaar: harde besparingen op de sociale zekerheid en de cruciale publieke diensten die tot de kerntaken van een zorgzame overheid behoren.

Betekent dit alles dat we als burgers enkel alles lijdzaam moeten ondergaan? Helemaal niet, het is nu de juiste tijd om in actie te komen. Dat toont – oh ironie – wat de Europese christendemocraten van de EVP overkomt. Ze hadden een groots congres gepland in Valencia om hun Spaanse partij te ondersteunen. Maar die staat net onder enorme druk, met grote betogingen met als eis dat de regionale president aftreedt, omdat hij de klimaatoverstromingen zo slecht heeft aangepakt – en de bevolking er ook niet heeft voor gewaarschuwd.

De EVP zoekt nu koortsachtig of ze hun congres naar Madrid kunnen verhuizen, met alle financiële meerkosten en gezichtsverlies inclusief. Het toont wat de klimaatbeweging al een tijdje vooropstelt: we are many. Als we massaal terug op straat komen, kunnen we het tij keren. Schrijf daarom alvast in je agenda op 5 oktober: weer een grote klimaatbetoging in België. Een afspraak die je niet mag missen.

Dirk Holemans (coördinator Oikos) – dit artikel verscheen eerder in Apache (13/03/2025).

Auteur(s)

Gerelateerde artikels

  • Oikos © 2025
×
×

Winkelwagen