De huidige coronacrisis is in een aantal opzichten een oefening voor de omvattende klimaatcrisis die in de maak is. We voelen tot in ons lichaam wat onzekerheid met ons doet en hoe we ook hiervoor proberen “oplossingen” te vinden. We leggen het probleem en het antwoord daarop vaak buiten ons. Mensen vragen om “perspectief”. Mensen die nu zwaar getroffen worden, vragen terecht steun.
Maar vragen om perspectief betekent voor velen ook vragen naar iemand die zegt dat het allemaal wel “voorbij” zal gaan en dat we weer “gewoon” verder kunnen met wat normaal leek. Alsof een ander die rusteloosheid uit ons lichaam zou kunnen wegnemen zonder dat we zelf moeten stilstaan bij wat er werkelijk aan de hand is en in overeenstemming daarmee handelen. Als we ophouden met voorthollen, geven we onszelf de kans om onze neiging tot zekerheid en controle los te laten. Zo leren we elke dag opnieuw handelen in onzekerheid.
Waar coronacrisis en klimaatcrisis elkaar raken
Op dit punt kunnen we iets leren van de klimaatcrisis. Wie kijkt naar de omvang ervan voelt al snel een kramp. Beelden van smeltend ijs, bloedrode luchten als gevolg van bosbranden, rapporten die onweerlegbaar aantonen hoe de meest kwetsbaren het hardst getroffen worden door de gevolgen van het veranderende klimaat: de uitdagingen zijn enorm.
We zullen zeer snel een grondige transitie moeten organiseren van onze hele maatschappelijke “normaliteit”. Als we dit niet doen, dreigt onder andere een klimaatapartheid waarbij de ecologisch gulzigen zich terugtrekken in hun beveiligde omgeving, terwijl wie kwetsbaar en arm is machteloos de gevolgen ervan moet ondergaan.
We zoeken allerlei vluchtwegen. We blijven onszelf voorhouden dat een of andere magisch-technologische oplossing het probleem tijdig zal wegnemen. Hiermee versterken we echter het spoor dat ons in deze crisis heeft gebracht: een welvaartsmodel dat veel te zwaar weegt op de planeet. We blijven hardnekkig geloven dat onze kinderen het beter moeten hebben, terwijl zij vaak heel goed de ernst van de situatie beseffen en inzien dat “meer” niet per se beter is.
Het is goed om in deze urgente tijden bewust te vertragen. Niet om je terug te trekken in je eigen veilige bubbel en weg te kijken van wat echt speelt. Integendeel. In de stilte van de onzekerheid gaan staan, leert ons opnieuw luisteren naar de aarde. Hier zijn we kwetsbaar. Hier voelen we het verdriet om die bijzondere planeet die ons langzaam van zich af lijkt te schudden. Hier voelen we de angst dat we onze kinderen niet zullen kunnen beschermen.
Hier voelen we hoezeer het “almaar meer en sneller” ons dwangmatig voortdrijft. In die kwetsbaarheid weten we ons verbonden met elkaar. Het klinkt als een paradox, maar door op deze plek rustig te kijken naar de omvang van de klimaatcrisis, als een structurele onzekerheid die we zelf hebben veroorzaakt, naar de toenemende ongelijkheid en ook naar ons verdriet, vinden we nieuwe energie.
Aanwezig zijn in die stilte kan een innerlijke verandering op gang brengen die ons motiveert om in de wereld daarbuiten met verhoogde inzet te doen wat nodig is. Het gaat om het onder ogen zien, om rouwen en loslaten. Dat onze kleinkinderen nog kwaliteit van leven kunnen delen met hun kinderen is belangrijker dan dat wij zeven keer per jaar het vliegtuig kunnen nemen om elders nog destructiever te consumeren.
Een mens kan niet alles in de grote wereld controleren, maar hij of zij kan wel elke dag gericht handelen zonder daarbij zichzelf te verliezen in sporen die nergens toe leiden. Handelen wil ook zeggen onze ogen niet sluiten voor het reële lijden dat de klimaatverandering veroorzaakt en vooral hen treft die er het minst voor verantwoordelijk zijn. Elke dag handelen is elke dag oefenen in bewegen in onzekerheid. En dat is een krachtig perspectief.
Deze opinie verscheen op zondag 25 oktober op vrt.be.
