Een positieve sneeuwbal: het vergroten van klimaatbewustzijn

Foto door Ruben Van Miegroet

De zestienjarige Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg heeft geschiedenis geschreven. Zij begon in haar eentje maar al gauw bracht ze de wereld in beweging. Haar vastberadenheid en moed inspireerden de Belgische Anuna De Wever en Kyra Gantois om hetzelfde te doen. Deze twee jonge klimaatactivisten hebben tot nu toe acht succesvolle klimaatbetogingen georganiseerd en tienduizenden jongeren gemobiliseerd. 

Op donderdag 28 februari ging in Antwerpen de achtste klimaatbetoging door. De jonge betogers vertonen een opmerkelijke volharding. Dat ze vastbesloten zijn om de politiek bij de les te houden is nog een understatement. 

De betogingen hebben geleid tot felle maatschappelijke discussies en een aantal politieke voorstellen (of eerder: voorstelletjes). Maar de belangrijkste realisatie is misschien wel dat ze de bewustwording rond klimaatopwarming en de urgentie ervan hebben vergroot. Dat is geen kleine prestatie. Door de urgentie duidelijk te maken en meer mensen te betrekken, zullen er automatisch ook meer oplossingen bedacht worden. Zo boren we een belangrijke (klimaatneutrale) grondstof aan: onze collectieve breinkracht.  Uit die grondstof kunnen oplossingen gepuurd worden. Experten kunnen door onderling debat en samenwerking de meest efficiënte oplossingen selecteren. Hoe meer mensen betrokken raken, hoe meer mensen gestimuleerd worden om met experten mee te denken of zelf expert te worden. Het is als het ware een positief sneeuwbaleffect. 

Maar een klimaatactivist is niet alleen iemand die betoogt en mensen mobiliseert. Ook zij die kennis over klimaatoplossingen verspreiden vallen onder de noemer van klimaatactivist. Door de komst van het internet en de sociale media hebben de klimaatactivisten er een krachtig wapen bij gekregen. De jonge betogers worden door velen bewonderd, maar ze zijn zeker niet gespaard gebleven van kritiek. Vaak werd de vraag gesteld of de klimaatjongeren wel voldoende kennis hadden over de problematiek. Om deze sceptici weerwoord te bieden, is het belangrijk dat klimaatactivisten zich goed informeren. Ze moeten goed overweg kunnen met de cijfers. Eén van de moeilijkheden bij het klimaatprobleem is namelijk om de juiste schaal in te schatten. Een geïnformeerde klimaatactivist weet welke economische sectoren (elektriciteit, transport, verwarming, landbouw, landgebruik) bijdragen aan de opwarming en wat het aandeel is van CO2 of methaan dat elke sector ongeveer uitstoot. Hij of zij weet ook dat er een heleboel natuurlijke reservoirs zijn – zogenaamde ‘carbon sinks’ – die grote voorraden koolstof in de grond houden: de oceanen, tropisch wouden, waterrijke kustgebieden, maar ook veengebieden. Het is dus niet enkel zaak om de uitstoot van de verschillende economische sectoren te verminderen. Ook het beschermen van carbon sinks of koolstofputten is essentieel.

Greta Thunberg zelf is een perfect voorbeeld van een goed geïnformeerde klimaatactiviste. Volgens de klimaatwetenschapper Jean-Pascal Van Ypersele begrijpt Greta het klimaatprobleem zeer goed. Bovendien gebruikt ze treffende metaforen. Ze sprak over hoe ‘ons huis in brand staat terwijl we doen alsof er niks aan de hand is’. Die metafoor heeft de urgentie duidelijk gemaakt aan veel mensen. Dit is geen kleine verdienste omdat het klimaatprobleem voor veel mensen nog steeds een abstract probleem was dat zich ver in de toekomst bevond. 

Bewustwording verbreden

De acties van Greta en Anuna hebben ons gestimuleerd om verder na te denken hoe we de bewustwording kunnen vergroten. Hierbij zoomen we even in op de situatie in België. 

Effectieve bewustwording houdt niet alleen in dat mensen weten wat het klimaatprobleem is, maar ook dat ze er een hoge prioriteit aan geven. In ons land zijn niet alle maatschappelijke groepen even bezorgd over het klimaatprobleem. 

Klimaatbewustzijn werkt verbindend 

Toch is het op de voorgrond treden van klimaat en milieu ook een kans voor jongeren met migratieroots en jongeren in armoede. Bovenal is het een inclusief thema: zowat iedereen heeft er belang bij dat we meer zorg besteden aan het milieu en klimaat. Waarom? Omdat goed milieu-en klimaatbeleid tot positieve ‘spillovers’ kan leiden. We geven enkele voorbeelden. De vergroening van steden is een win-winmaatregel. Door bomen te planten worden de steden koeler tijdens hittegolven. Dat zorgt op zijn beurt voor meer toerisme en een hogere arbeidsproductiviteit. Het verbetert daarnaast ook de luchtkwaliteit, wat de ziektekosten doet dalen. Een ander voorbeeld is woonbeleid. Door woningen beter te isoleren en energiezuiniger te maken, besparen mensen geld op hun elektriciteitsrekening. Zo houden ze meer over om uit te geven (bijvoorbeeld aan onderwijs en vrije tijd). Goede klimaatmaatregelen verhogen met andere woorden de welvaart en de levenskwaliteit. Ze kunnen op lang termijn de armoede doen dalen. Zo kunnen ze dus indirect voor meer emancipatie zorgen van jongeren met migratieroots en jongeren in armoede. 

Het klimaatthema werkt bovendien verbindend. De gedachte dat we een hoge klimaatambitie samen kunnen waarmaken, doet culturele en religieuze verschillen tussen jongeren vervagen. De toon van het maatschappelijk debat over integratie en migratie is doorgaans hard, omdat het vaak spanningen tussen ‘autochtonen’ en ‘allochtonen’ in de verf zet. Het klimaatthema is minder handig om het maatschappelijk conflict mee op te poken (hoewel sommige politici dat wel proberen). De reden hiervoor is dat klimaatoplossingen draaien om samenwerking. Het klimaat kan enkel opgelost worden door creatief en constructief na te denken over een koolstofarme economie. Toch willen sommigen ook in het klimaatdebat een conflictmodel hanteren – bijvoorbeeld door er een generatieconflict van te maken tussen ‘verwende klimaatpubers’ en ‘realistische volwassenen’. Die poging zal gedoemd zijn om te mislukken. Steeds meer mensen zien de urgentie van het probleem in, waardoor schieten op de boodschapper simpelweg tijdverspilling is. Er is geen generatieconflict. Dat hebben de zondagbetogingen voor het klimaat, waarbij jong en oud samen betoogden, duidelijk aangetoond.  

De klimaatbetogingen gaan ‘global’

Het spannendste aan de klimaatbetogingen is misschien wel dat ze steeds internationaler worden. Zouden ze een game changer kunnen worden voor het klimaatbeleid? Het antwoord op deze vraag is afhankelijk van een aantal sleutellanden. De V.S. is zo’n sleutelland omdat het land verantwoordelijk is voor 15% van de wereldwijde uitstoot. Op vrijdag 15 maart zullen Amerikaanse jongeren ook een school strike organiseren. Als ze in grote getale opkomen en hun actie ook week na week volhouden, kan het urgentiebesef in de V.S. toenemen. Hun oproep zal veel moeilijker te negeren zijn dan die van klimaatexperts. Als kinderen bezorgd zijn om hun toekomst raakt dit ook hun ouders. Hopelijk kan de bezorgdheid van Amerikaanse jongeren de politieke loopgravenoorlog over het klimaat doorbreken. Op die manier kan er ook in de V.S. een positief sneeuwbaleffect ontstaan.  

De EU als geheel speelt ook een sleutelrol. Hier is de trend van klimaatbetoging ontstaan en groot geworden en overgewaaid naar andere landen zoals de V.S. In Europa is het volk reeds bewust geworden dat het nu hoog tijd is dat er politieke verandering komt. Klimaat moet prioriteit nummer één worden. In verschillende landen van de Unie krijgen partijen die klimaatbeleid als prioriteit nemen steeds meer gehoor. Wij hebben in ons eigen land recent nog een groene golf meegemaakt. De mensen zijn zich bewust van de urgentie van de klimaatproblematiek. Het is nu aan de overheid om een effectief klimaatbeleid uit te voeren. Dankzij de vastberadenheid van de klimaatbetogers en de steun die ze van het volk krijgen, zal dat daadwerkelijk leiden tot een goed en ambitieus klimaatplan. Een goed en ambitieus klimaatplan in alle Europese landen zal ook andere landen inspireren om te streven naar een koolstofarme economie. 

Geschreven door Thomas Rotthier en Mariyam Safi 

Editor: Jan Herthogs 

×
×

Winkelmand