Een corona-solidariteitstransfer van €2000 voor elke Europeaan uit de geldpers van de Europese Centrale Bank

De coronacrisis weegt op ons welbevinden, onze spaarcenten, de economie, en de begroting. Om de coronaschok op te vangen, heeft de Europese Centrale Bank (ECB) sinds het begin van de coronapandemie al voor miljarden in ‘de economie’ gepompt. In december 2020 stond de teller al op € 718 miljard. Recent breidde de ECB haar Pandemic Emergency Purchase Programme uit tot € 1.850 miljard, oftewel € 5.403 per inwoner van de eurozone. Dit wil zeggen dat de ECB nog tot en met maart 2022 pakweg € 1.000 miljard (€ 2.920 per eurozonebewoner) extra in de economie kan injecteren. Aangezien het serieus valt te betwijfelen of deze ECB-miljarden zullen doorsijpelen van de instabiele financiële economie naar de echte, reële economie kan de ECB haar bazooka beter van schouder wisselen en noodlijdende burgers een levenslijn toewerpen in de vorm van een corona-geldtransfer van € 2.000 per eurozonebewoner. Een beetje monetaire rechtvaardigheid kan immers geen kwaad.

De ECB injecteert geld door overheids- en bedrijfsobligaties op te kopen op financiële markten. Dit zou financiële spelers zoals banken en verzekeraars moeten aanzetten om leningen te verstrekken zodat er geïnvesteerd wordt en de reële economie aantrekt. Helaas gebeurt dit amper in de praktijk. Het geld blijft plakken op de financiële markten en vindt zijn weg naar aandelen, vastgoed en beleggingen in plaats van naar consumptie of investeringen. Het is dan ook weinig verbazingwekkend dat twee economen van het Internationaal Muntfonds vaststellen dat er een ontkoppeling ontstaan is tussen de financiële markten en de reële economie.

De rijken worden rijker

Een onderbelichte schaduwzijde van het opkoopprogramma is dat multinationals het coronageld van de ECB doorsluizen naar hun aandeelhouders, zoals blijkt uit onderzoek van Follow the Money. De ECB kocht bijvoorbeeld € 3 miljard obligaties aan van Shell, dat dit geld gebruikt voor dividenduitkeringen – ook al staat Shell serieus onder druk doordat de olie- en gasprijzen gedaald zijn. Bovendien ontmantelen we Shell beter zo snel mogelijk om de klimaatcrisis te bezweren, aangezien haar bedrijfsmodel niet toekomstbestendig (en dus in feite maatschappelijk failliet) is. Ook Louis Vuitton Moët Hennessy kreunde onder de crisis, maar wist de geldpersen staan. Het luxeconcern gaf voor € 1,5 miljard aan obligaties uit en hield zo haar dividenduitkering op peil. De derde rijkste man ter wereld, Bernard Arnault werd plotsklaps 600 miljoen rijker. Deze voorbeelden illustreren dat het aankoopbeleid van de ECB niet neutraal, noch monetair rechtvaardig is wanneer tegelijkertijd mensen niet rondkomen, de rijen bij de voedselbanken langer worden en de klimaatcrisis doorbreekt.

Helikoptergeld

De ECB is aan herbronnen toe om de euro te democratiseren en rechtvaardiger te maken. Nu de financiële markten al konden profiteren, waarom zou de ECB niet een deel van het coronageld dat ze bijdrukt rechtstreeks bijschrijven op de bankrekening van de gewone Europeaan? De beweging DiEM25 (Democracy in Europe Movement 2025) waarvan de Griekse econoom Yanis Varoufakis medeoprichter is, stelt voor om elke Europeaan een solidariteitstransfer van €2.000 te geven, terwijl de ngo Positive Money Europe € 1.000 aan helikoptergeld voorschrijft. Als we er van uitgaan dat de burger evenveel recht heeft op de geldpersen van de ECB als de financiële markten, dan lijkt € 2.000 eerlijk. Dit zou in totaal neerkomen op €685 miljard, wat onze economie een enorme boost zal geven. Aangezien velen de crisis voelen en aankopen uitstellen, zullen de meest kwetsbaren en behoeftigen dit geld niet oppotten maar uitgeven.

Critici zullen ongetwijfeld opperen dat dit helikoptergeld tot inflatie zal leiden. Aangezien de inflatie laag is, valt dit ten zeerste te betwijfelen. In 2020 bedroeg de inflatie 0,2 procent en de ECB ziet deze zachtjesaan stijgen naar 1,4 procent in 2023. Dit betekent dat de inflatie dus nog minstens voor drie jaar onder de inflatiedoelstelling van ‘minder dan maar dicht bij 2 procent’ blijft. Bovendien kan de ECB geld weer uit de economie halen als het algemene prijspeil te fel zou stijgen.

Om de euro te democratiseren, is politieke moed nodig om het mandaat van de ECB te wijzigen. Om de sociale crisis het hoofd te bieden, is meer nodig dan een experiment binnen het huidige, onrechtvaardige kader. Het is hoog tijd om de spelregels zelf te wijzigen. Het is nooit te laat voor wat monetaire rechtvaardigheid: werp Europese burgers een coronalevenslijn toe van € 2.000. De toekomst van de euro ligt immers in publieke handen.

Jonas Van der Slycken
Doctor in de economische wetenschappen (UGent)