Een container vol vis en groenten

Wie vorige zomer rondstruinde op DOK, de Gentse werfplek voor verpozing en creatieve manoeuvres, zag hem daar misschien al staan: een omgebouwde zeecontainer met zonnepanelen op het dak. In die container huist de Urban Smart Farm, een slimme boerderij waar kruiden, vis en groenten groeien. Tegenwoordig staat de Farm op bedrijventerrein De Punt in Gentbrugge, alwaar bezielers Pascal De Bondt en Kenny Vandenbroucke kantoor houden.

‘Ik werkte in de gastronomie en had al lang een grote interesse voor clean tech – duurzame technologie zeg maar,’ vertelt Pascal. ‘In mijn tuin had ik een kleine opstelling gebouwd met kruiden en vissen. De mest van de vissen doet de kruiden groeien, en de planten zuiveren het water van de vissen. Tijdens mijn opzoekingswerk kwam ik in contact met allerlei mensen, onder andere van de Universiteit Gent. Op die manier is Kenny ook bij het project betrokken geraakt. De container op DOK was een pilootopstelling. Ze leverde ons de korteketenprijs van de stad Gent op, waardoor we het nu iets serieuzer kunnen aanpakken.’

Kopieer de natuur

Hoewel er wat technologie inkruipt, is het concept van aquaponics (de combinatie van landbouw en viskweek) vrij eenvoudig: je bootst zo goed mogelijk een natuurlijk ecosysteem na. Vliegenlarven worden opgekweekt op afval en dienen als voer voor de vissen en schaaldieren in de aquaria. Bacteriën zetten de mest van die vissen om in nuttige voedingsstoffen voor planten, die op hun beurt het water zuiveren. Je oogst bestaat dus uit groenten en vis; je grondstof is hoofdzakelijk afval.

‘We streven zo veel mogelijk naar een gesloten systeem,’ legt Pascal uit. ‘Ons ideaal is om geen afval te produceren en geen CO₂ uit te stoten.’ En daar gaan ze behoorlijk ver in. Als de container in de zon staat, kan alle energie voor de pompen en de verlichting door zonnepanelen opgewekt worden. De planten groeien in een biologisch afbreekbaar groeimedium, de kiemgroenten in matten van gerecycleerd materiaal. Hun bedrijfsvoertuig is een omgebouwde elektrische fiets, waarmee ze leveren aan lokale horeca – uiteraard in herbruikbare verpakkingen. ‘Er kruipt wat denkwerk in, en het is niet altijd meteen duidelijk wat de meest duurzame keuze is, maar dat maakt het ook wel uitdagend.’

Slim

Wat maakt de Urban Smart Farm zo slim? ‘Visbestanden over de hele wereld zijn bedreigd door overbevissing. Als we vis willen blijven consumeren moeten we het anders aanpakken,’ stelt Pascal. ‘Onze vissen krijgen behalve larven ook nog wat aangemaakt voer, maar we kijken erop toe dat dit geen vismeel bevat. Het zou weinig zin hebben om de oceaan leeg te vissen om onze kweekvissen te voederen.’

De groenten groeien onder LED-licht, dat met zonne-energie opgewekt wordt. Kenny en Pascal geven toe dat dat een beetje een omweg is. ‘Maar we streven ernaar om het ganse jaar een stabiele productie te hebben. Dat kan in ons klimaat enkel door het natuurlijk licht aan te vullen met kunstlicht. Bovendien kan je op die manier in verschillende lagen werken, erg handig in een stedelijke context waar de ruimte beperkt is.’

Doordat het water circuleert, verbruikt de Urban Smart Farm aanzienlijk minder water dan een traditionele viskwekerij. Om al deze redenen werd het project dan ook geselecteerd door Bond Beter Leefmilieu als één van de tien voorbeeldprojecten voor circulaire economie – een mooie erkenning.

Is dit dan dé oplossing voor de landbouw? ‘Het is een stukje van de oplossing,’ nuanceert Kenny. ‘Hoe dan ook is er een trend naar een meer geïntegreerde landbouw, die minder afval produceert en zuiniger met grondstoffen omspringt. Dat kan op het platteland met duurzame landbouw die zorg draagt voor de bodem, of in de stad met systemen als het onze.’

Dromen

De erkenning die ze krijgen, doet hen dromen van meer. Kenny en Pascal zijn volop bezig met een nieuw project in Drongen, waarbij ze forel, aardbeien en kruiden combineren. ‘Je kan veel creativiteit kwijt in het ontwerpen van aquaponics-systemen, zolang je maar de regels van een natuurlijk ecosysteem respecteert. Zo willen we wel eens experimenteren met wieren en schelpdieren. Maar ik ken ook mensen die vissen en planten met konijnen combineren. Er is dus ontzettend veel mogelijk, al zijn sommige teelten natuurlijk minder evident. Vruchten vragen bijvoorbeeld veel meer mest, en knolgewassen doen het niet zo goed in hydrocultuur.’

In Drongen geven ze de kennis door aan jongeren die in een time-outtraject zitten. Dat doen ze in samenwerking met vzw Apart. De jongeren leren de vissen en planten verzorgen, leren de technologie kennen, en krijgen ondertussen ook zin om zelf iets te ondernemen. Daarmee krijgt de Urban Smart Farm meteen ook een educatieve en sociale kant.

Kenny vertelt tot slot dat ze volop bezig zijn met het oprichten van een CVBA. ‘We willen producenten, restauranthouders en consumenten verenigen in een coöperatieve van Gentse initiatieven rond aquaponics.’ Aan grote dromen en ambities geen gebrek bij deze twee ondernemers.