De strijd voor de rechten van de vrouw anno 2019

De strijd voor de rechten van de vrouw gaat nog steeds door anno 2019. De voorbije internationale vrouwendag is een goed moment om een balans op te maken. Waar is er nog vooruitgang te boeken in ons land? In welke landen worden vrouwen nog steeds onderdrukt? 

Wereldwijd moeten vrouwen ook vandaag nog dagelijks strijden voor gelijke kansen, respect en fysieke en emotionele integriteit. Ook in ons land is er nog altijd een loonkloof tussen mannen en vrouwen. Tot voor kort konden meisjes een attest van maagdelijkheid halen. 

Over de hele wereld zijn er landen waar vrouwen geen rechten hebben, zelfs niet de basis mensenrechten. In Saoedi-Arabië staan vrouwen wettelijk onder voogdij van een man. De man heeft het recht om over het lot van zijn vrouw(en), zijn zussen en dochters te beslissen. In heel wat andere landen eigenen mannen zich dat recht toe, ook al zegt de wet iets anders. Vrouwenbesnijdenis is een traditie die nog altijd bestaat in veel landen van Sub-Sahara Afrika. In landen zoals Afghanistan en India worden tienermeisjes uitgehuwelijkt. Mijn eigen tantes hebben hun puberteit thuis doorgebracht, want ze hadden als vrouw in Afghanistan het recht niet om naar school te gaan. In Pakistan mag in het huwelijkscontract opgenomen worden ‘the wife has no right to ask divorce’. Gedwongen huwelijken komen ook in ons eigen land voor bij jonge meisjes met een andere culturele achtergrond. In heel wat landen zijn vrouwen geen baas over eigen buik. Zo staat abortus in de Verenigde Staten nog steeds onder grote druk. In Polen is abortus in de meeste gevallen illegaal.

Dus is vrouwendag anno 2019 overbodig? Absoluut niet. Vrouwendag is daarom een dag om de dappere vrouwen die dagelijks strijden voor gelijke kansen en vrouwenrechten te bedanken en wereldwijd te steunen. Vrouwendag kan niet gezien worden als een feest, want we zijn nog lang niet waar we moeten zijn, nergens ter wereld! Maar het is een dag om ons er aan te doen denken dat we een doel hebben en dat we verder moeten strijden tot dat doel bereikt is. 

Emancipatie van de vrouw: teamwork tussen genders 

In de strijd om emancipatie van de vrouw mogen we de rol van mannen niet vergeten. Emancipatie van de vrouw is niet een alleen strijd van de vrouw, het is een samenwerking tussen de vrouw en sterke mannen die haar willen bijstaan en steunen. 

Ik ben een Belg, allochtoon en moslima. Alle drie in één. Het lied dat ik als vrouw mijn recht moet eisen werd van kinds af aan in mijn oren gezongen. Zo herinner ik me nog een warme zomerdag uit mijn kindertijd. Mijn opa was zijn tuin aan het sproeien. Na het sproeien, nam hij een snoeischaar en begon de bloemen te snoeien. Hij riep me tot bij zich en haalde een treffende metafoor naar boven. Hij nam een roos en zei “kijk kind, deze maatschappij, deze mensen zeggen dat een vrouw een bloem is en ze knippen haar doorns omdat ze vinden dat een vrouw fijn en zacht moet zijn. Fijn en zacht zodat ze haar kunnen vervormen. Kijk dit is een bloem, maar jij bent een mens. Laat niemand jou een bloem noemen want jij bent een vrouw, gelijk aan een man, jij bent een vrouw met een stem luider dan die van een man, jij bent een vrouw met een wil sterker dan die van een man, jij bent een vrouw met een strijdlust en passie vuriger dan de vlammen van de hel. Jij bent een vrouw sereen en heldhaftig”. Misschien heeft hij die dag op die manier zaden van bewustwording diep in mij gezaaid en het water en zon gegeven door zijn dagelijkse uitspraken als “mijn dochter is een vrouw, dapperder dan een leger van duizend man”. 

Later kwamen we naar België. Mijn vader was de feminist die mij de vrijheid gaf om een vrouw te zijn. Hij heeft me geleerd hoe ik als een vrouw een eigen wil moet vormen en hoe ik mijn recht moet eisen. 

Met deze voorbeelden wil ik nadruk leggen op het belang van de rol van mannen bij deze strijd. De wereld draait om samenwerking tussen man en vrouw. Als er geen teamwork zou geweest zijn tussen onze ouders, dan waren wij er vandaag niet. 

Emancipatie van moslima’s in Westerse landen

Mensen met een andere culturele afkomst leven ook in het westen in gemeenschappen waar de nadruk eerder op collectiviteit ligt. Dat is niet onlogisch, want migreren naar een wildvreemd land zorgt ervoor dat mensen met eenzelfde lot geloven dat ze elkaar nodig hebben om te overleven. Zo worden ze onderling afhankelijk van elkaar. Ze hebben elkaars hulp, advies en steun nodig om hun weg te vinden in een land waar ze in het begin niet eens de taal kennen. Voor een simpel advies bellen ze eerder naar hun neef die geborenen en getogen is in België dan naar de bevoegde overheidsinstantie. Leven in traditionele gemeenschappen gaat gepaard met vaste verwachtingspatronen en een vaste rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Mijn broer moest bijvoorbeeld nooit meehelpen in het huishouden terwijl mijn zus en ik naast huiswerk ook heel wat huishoudelijke taken hadden. Ouders voeden hun kinderen op (bewust of onbewust) volgens hun eigen culturele verwachtingspatronen. Zo’n opvoeding is gericht op het voorbereiden van kinderen voor ‘het echte leven’. Waar Westerse opvoedingen meer genderneutraal zijn en gericht zijn op keuzevrijheid. 

Wat zorgt ervoor dat de vrouwen met andere culturele achtergrond met beide handen en voeten vastgeketend zijn aan traditionele, cultuurgebonden eeuwenoude verwachtingen? De emancipatie van die vrouwen kent een totaal andere snelheid dan die van hun Vlaamse vriendin of buurvrouw. 

Zo ben Ik opgegroeid ergens in Antwerpen in een gemeenschap waar ik, in tegenstelling tot mijn vriendinnen, constant moest horen dat “een slechte man beter is dan geen man”. Dat een jong meisje een man vindt, zonder nadenken trouwt, zonder nadenken kinderen krijgt (bij voorkeur zonen) en dat ze zonder nadenken bij haar man blijft hoe vaak hij ook vreemd gaat. Dan pas is zij de perfecte vrouw. Dan pas krijgt ze aanzien. 

Toen ik te weten kwam wat het perfecte leven inhield, volgens de gemeenschap waarin ik leefde, heb ik afstand genomen van perfectie. Ik wilde mijn imperfecte zelf zijn en mijn imperfecte en veel te grote dromen waarmaken. Ik wilde mijn imperfecte stem laten horen. Het was eng om iets anders te willen dan de eeuwenoude traditionele verwachtingen. Voor velen is het onbegrijpelijk dat een jong meisje dingen doet die tegen de verwachtingen ingaan en andere rollen vervult dan de traditionele rollen die voor haar voorgeschreven zijn. Uit bezorgdheid wil de gemeenschap dat een jong meisje in hún comfortzone blijft, dat ze in het spoor van haar moeder en grootmoeder treedt zodat de gemeenschap haar kan bijstaan en opvangen mocht ze onverwachts toch vallen. 

Voor jonge vrouwen is het vaak zeer moeilijk om te zien dat de traditionele banden tussen hen en de gemeenschap steeds meer vervagen en dat de kloof tussen hen steeds groter wordt. Heel hun leven speelt zich af in de gemeenschap, maar op een bepaald moment zien ze zichzelf naast de gemeenschap leven. Ze blijven dan wel een lid van de gemeenschap, maar leven niet langer in de gesloten cirkel waar ze kunnen rekenen op bescherming. Het is zeker niet makkelijk om plots te moeten leven zonder de warme en affectieve banden van verwantschap met de gemeenschap. Het effect daarvan en de bewustwording van het feit dat ze als individu hun lot in eigen handen hebben, maakt hen onzeker. 

Omwille van die redenen heeft de emancipatie van deze jonge vrouwen een totaal andere moeilijkheidsgraad dan die van hun autochtone vriendinnen. Jonge vrouwen met een andere culturele achtergrond leven tussen twee werelden met tegenovergestelde verwachtingen en rolverdelingen. 

Voor het schrijven van dit opiniestuk vond ik het nodig om de mening van een paar feministen met een andere culturele achtergrond te vragen. Die van Wida Afzal, een zeer uitsproken feministe, klonk als volgt: 

De emancipatie van moslima’s in de westerse landen is hard, maar dan echt hard! Zeker voor de eerste generatie die hun weg moeten vinden tussen het progressief, liberaal model in het Westen en het conservatieve, patriarchale model van het “Oosten”. Je zit als het ware in een conflict met jezelf. Moet ik nou hetgeen dat ik van huis uit krijg volgen of wat ik rondom mij zie.

Emancipatie van vrouwen zoals mezelf, vrouwen met een andere culturele en religieuze achtergrond, is begonnen op de schoolbanken. Het is begonnen met de bewustwording van ons vrouw-zijn en het loopt gelijk met de zelfontplooiing en onze drang om onafhankelijk te zijn. De weg die wij moeten bewandelen kent vele barrières en hoge pieken en diepe dalen. Eigenlijk is het te vergelijken met het prille begin van de emancipatie van de Westerse vrouwen in de jaren zestig. 

Wij, vrouwen moeten elkaar altijd steunen, maar vooral in onze strijd voor gelijke kansen. We moeten onze stemmen bundelen en samen roepen om over heel de wereld gehoord te worden. Empowered women empower women. Wij, vrouwen laten ons niet verdelen op basis van leeftijd, huidskleur, afkomst, religie, geaardheid etc. Wij zijn vrouw en dát verbindt ons.  Telkens een meisje in India slachtoffer wordt van een groepsverkrachting, telkens een vrouw in Iran de gevangenis in moet omdat ze geen hoofddoek wil dragen of een vrouw hier in België geen job vindt net omdat ze een hoofddoek wil dragen, voel ik als vrouw mee haar pijn. Jij als vrouw toch ook? 

Vrouwendag blijft nodig zolang mannen en vrouwen niet gelijke rechten nastreven voor elkaar.  

Geschreven door Mariyam Safi. Editor: Jan Herthogs