Oikos 77
Deze tijd is er een van een tweestromenland: De hoofdstroom met regeringen gefixeerd op besparingen en onvermogend om te werken aan een duurzame toekomst. En een delta van ontelbare burgerinitiatieven die wereldwijd werk maken van een betere wereld. Democratie is wat er gebeurt als burgers echt de ruimte krijgen, stelt Dirk Holemans, en dat vraagt geen kleinere maar een andere overheid die verbindend werkt met burgerinitiatieven.
Wat de stad Bologna doet bijvoorbeeld, in haar samenwerking met burgers om een sociale markt voor zorg te creëren, is ongezien. We lezen het in Jef Peeters’ vertaling van sociale coöperaties en sociale zorg, een deel uit het topboek Humanizing the Economy van John Restakis. Zowel de argumenten, de mogelijkheden als de voorwaarden voor een dergelijke coöperatieve benadering worden uitgediept.
Zorgcoöperaties illustreren in het bijzonder een economische transitie: economie wordt terug een zaak van iedereen (de civiele samenleving, naast de staat en de markt) en richt zich op het realiseren van een gemeenschappelijk goed, dat prioriteit krijgt boven privaat gewin. Het leidend principe? ‘Wederkerigheid’ in plaats van concurrentie.
Een ander coöperatief verhaal vinden we bij De boerderij als sociale oefenplek. De verhalen van Walter Coens (An Verboven, Myriam Dumortier & Wivine Heynderick). Ook hier een gelijkaardig leidend principe: broederlijkheid als werkend ideaal in de economie. Een verhaal over een levendige verbinding tussen consument en producent, en een boerderij in zijn sociale functie, waar samenwerking op basis van gelijkwaardigheid volop groeide tot een coöperatieve vorm én een uitgebreide gemeenschapsvorming rond de boerderij. En over de idealen van vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid op de juiste plek in ons maatschappelijk leven te krijgen.
In Buurtijd of een β per uur geven Wim Deprez & Erica van Hylckama een inkijk in een sterk burgerinitiatief: een ruilsysteem van taken die moeilijk of zelfs geen enkel antwoord vinden, opgericht vanuit Buurtwerk Posthof in Berchem. Het spreekt de talenten en mogelijkheden van mensen aan, stimuleert ontmoetingen tussen buurtbewoners en versterkt het sociaal weefsel in de buurt.
In het dossier: Natuurcompensatie gewikt en gewogen wordt de huidig gangbare stelling in vraag gesteld dat natuurcompensatie kan leiden tot een win-win voor economie en ecologie. ‘Is in het huwelijk tussen economie en ecologie de natuur uiteindelijk niet stiekem de verliezer?’, vraagt Glenn Deliège zich af; hij vergelijkt de zaak Essers met die van het Antwerpse Deurganckdok. Hendrik Schoukens toont hoe natuurbeschermingswetten afschaffen of verregaand versoepelen omdat ze bepaalde vormen van ongebreidelde projectontwikkeling in de weg staan – zoals sommige projectontwikkelaars wel lijken te wensen – hetzelfde is als de wereld op zijn kop zetten. Ook Dieter Anseeuw pleit voor een ommekeer in het beleid: als we zo verder doen komt er geen bos of natuur bij in Vlaanderen, maar is Vlaanderen tegen 2050 zowat helemaal volgebouwd. Willen we dat niet, dan zullen we moeten leren dat conserveren niet gewoon beter is dan compenseren. Bewaren wat waardevol is, is gewoonweg van een andere orde dan alles op de weegschaal van de economische rendabiliteit te plaatsen. Chris Steenwege, directeur van Natuurpunt, plaatste een wederwoord.
In de rubriek Literair gedichten van Herlinda Vekemans uit Kwartet voor het einde van de tijd, en een tekening van Redmond.
In de rubriek Uitgelezen Jos Geysels’ bespreking van Het nieuwe wij van Wouter Beke.
Aankondiging: Zomerweek Aardewerk, Het Tijdperk van de Mens, Over Leven in het Antropoceen, met Anneleen Kenis & Matthias Lievens, 10-16 augustus 2016, Chassepierre