Ze trok deze zomer voor het eerst helemaal vrij en zelfstandig de wereld in, en dat brengt haar op dit moment in een historische Zuid-Franse grootstad. Heel af en toe laat ze ons een glimp zien van haar belevenissen en belevingen, via onze gezins-chat. Zoals vanmorgen.
Dat ze zo ongelooflijk triestig is om het Amazonewoud. Dat het zó slecht aan het gaan is met de aarde. Dat ze er echt niet níet meer kan aan denken. Dat ze merkt hoe ze rondloopt in de stad en bij alles stilstaat hoe vervuilend dat wel moet zijn. Zelfs bij elk f*ing restaurant. En dat zij daar zitten met hun bio sap en bio ontbijtgranen voor hun neus.
Dat ze woede en verdriet voelt, bij het besef dat hier iets voor altijd verwoest is, onherroepelijk aangetast, en dat het ‘nog onze eigen schuld is ook’. Dat ze bij alles waarbij ze zich gelukkig zou kunnen voelen, een stemmetje hoort: whatever, wat maakt het uit of ik bio kies, de wereld is toch om zeep; wat haar niet doet stoppen met ‘goed’ te doen, maar wel confronteert met haar grote gevoel van onmacht
Soms toont je kind je op de meest heldere manier de essentie van de werkelijkheid waarin je leeft en waarmee je probeert te leven.
Ik loop al weken, zeg maar maanden met een onderhuidse onrust, een gevoel van urgentie, van boosheid, woede en verdriet, dat ik niet kan omzetten in actie. Vanmorgen werd ik, niet voor het eerst, net als mijn dochter wakker met een slecht gevoel: dit komt niet goed.
Net als haar probeer ik zoveel mogelijk te doen wat in mijn macht ligt. Ondertussen moeten we met lede ogen toezien op hoe met grote halen maar evengoed met trage, subtiele evoluties onze aarde en onze leefomgeving verwoest wordt. En moet ik ondergaan dat de leiders van mijn eigen overheid niet bezig zijn met deze urgentie, maar integendeel ‘valse urgenties’ proberen te creëren of in stand te houden.
Ik wil het hier niet hebben over wie wat kan en moet en veel te weinig doet. Wat ik, mede vanuit mijn expertise als psycholoog en psychotherapeut wil belichten, is hoeveel emotionele, psychologische ‘distress’ de klimaat- en ecologische crisis veroorzaakt bij doodgewone mensen zoals u, ik en mijn dochter. Een aspect dat weinig publieke aandacht krijgt want zich vaak in stilte, onuitgesproken of enkel binnenskamers afspeelt.
We hebben pijn, verdriet, zijn ongerust, voelen ons wanhopig, gefrustreerd, moedeloos en schuldig. We worden radeloos, woedend, bang van zoveel destructie en onheil. De ene sluit zich af, zoekt verstrooiing, manieren om te vluchten in ontkenning. De ander deelt zijn verontwaardiging op sociale media, de klankkast voor alles wat ons emotioneert. Individuen en groepen piekeren zich moe – jawel, ook ’s nachts – over hoe ze verandering zouden kunnen teweegbrengen. Sommigen sluiten zich aan bij acties, anderen zuchten terwijl ze dan toch maar zoals elke dag hun taak opnemen. Zoals een goede collega me onlangs zei: je moet nog kunnen leven.
Maar wat mijn dochter toont en wat we allemaal gemeen hebben is dat we ons geraakt voelen in onze existentie: we kunnen niet zomaar verder leven zoals we deden. We ervaren een zingevingscrisis: waarom zou ik me nog inzetten voor studies, werk,…? Moet ik me niet wijden aan het redden van wat er te redden valt?
We zien en beleven situaties die ons uit evenwicht brengen, en die verstoring raakt ons in de kern van ons mens-zijn en brengt innerlijke processen teweeg die vergelijkbaar zijn met trauma. Het trauma en de psychische stress van leven in een omgeving die verwoest wordt, zoals leven in oorlogsgebied.
We leven hier in een regio waar de klimaatverandering (alsnog) relatief weinig gevolgen heeft. Maar nu al ondervinden we dat de impact van de klimaatverandering op onze geestelijke gezondheid enorm zal zijn.
We moeten rouwen én goed handelen én hoopvol én kritisch blijven, én leven én studeren, werken, zorgen, liefhebben… allemaal tegelijkertijd.
Zoals ik aan mijn dochter antwoordde: dat is teveel voor één mens, één hart, één hoofd. En wat me het meest pijn deed: ze is 18, ze wil de wereld ontdekken en is diep ongerust. En ik kan haar niet geruststellen. Ik hoef geen liefhebbende ouder uit te leggen wat dat doet met een mens.
Maaike Afschrift