Inhoud jongste nummer

Politiek op het lokale eilandje? 

Met de lokale verkiezingen in het vooruitzicht, en de groeiende rol die steden op zich nemen vroeg de Oikosredactie aan twee mensen die sterk bezig zijn met lokale politiek om vooruit te blikken. Zo plaatst Stefan Colaes vraagtekens bij de stelling dat lokale politiek niet ideologisch zou zijn en schuift Elke Decruynaere een toekomstbeeld naar voor waar de wisselwerking tussen burgers en bestuur centraal staan. Voor haar heeft de oude vorm waarin ‘het beleid beslist’ afgedaan. 

Gent: van een stad vol commons naar een Commons-stad - Dirk Holemans

Hoe kan een stad, met een progressief bestuur en geëngageerde burgers die tal van eigen burgercollectieven oprichten, ervoor zorgen dat de samenwerking tussen beide leidt tot een nieuw bestuursmodel, gestoeld op tal van vormen van publiek-civiele samenwerking? En wat betekent het als dergelijke steden zich verenigen in politieke netwerken? Die vragen staan centraal in het rapport van commons-expert Michel Bauwens.

Communicatie voor klimaatengagement: machtsmechanisme of emancipatiestrategie? - Renée Moernaut 

Wat is de meest effectieve klimaatcommunicatie? Om die vraag te beantwoorden, analyseerde Renée Moernaut de Vlaamse media. Op basis hiervan toont ze hoe gedegen klimaatcommunicatie ons uitnodigt om ons een andere, rechtvaardige toekomst te verbeelden. Hierbij gaat het om een communicatie die ‘politiseert’ en dus vraagtekens plaatst bij de heersende consensus. Dat laat de constructie van noodzakelijke en volwaardige alternatieven toe.

Burn-out doet de geesten kantelen - An Van Damme

‘Een dag die het leven in tweeën zal breken’: het is een zinsnede uit Global burn-out van Pascal Chabot, die hij terloops gebruikt in zijn boek, maar die me toch bijblijft. Zo begint An Van Damme dit artikel waarin ze de ‘burn-out’ vanuit haar persoonlijke ervaring onder de loep neemt. Samen met Chabot verbindt ze het hoge aantal burn-outs met onze westerse, techno-kapitalistische kijk op de wereld.  Het alternatief hiervoor is het zoeken naar wat wel zinvol aanvoelt. Zo groeit een nieuwe kijk op de mens en de wereld, één die vriendelijker is voor de persoon zelf, voor andere mensen en voor de planeet.

Het Antropoceen: zoeken naar een nieuwe bestemming - Jef Peeters

Naar aanleiding van het boek ‘Dwalen in het Antropoceen’, van Nederlands huidige ‘denker des vaderlands’ René ten Bos., gaat Jef Peeters dieper op het Antropoceen, het tijdvak waar we ons nu in bevinden, waarin de mensheid als nooit tevoren haar invloed op de aarde laat gelden, en wel met catastrofale gevolgen op planetaire schaal. 

Verder vertelt Jeroen Peeters over een transitie-oefeningen voor een duurzamere mobiliteit en schrijft Roger Jacobs in zijn tweede deel over Murray Bookchins over zijn politieke theorie van het libertaire municipalisme. 

Op zoek naar meer informatie over het tijdschrift?

Kijk dan hier voor meer informatie over een abonnement

Of vraag hier een gratis proefnummer aan.

In de jongste Oikos-editie vertelt Hendrik Schoukens over een paradigma waarbij de natuur ook rechten krijgt. Zeer lang hebben de kernpijlers van het juridisch systeem bijgedragen aan de ondergeschiktheid van de natuur, en daarmee ook de dieren, aan de mens. Recent heeft er zich hier een kentering voorgedaan, zo heeft natuur bijvoorbeeld in 2008 rechtspersoonlijkheid gekregen in de grondwet in Equador. Hendrik vertelt meer over de eeuwenoude traditie waarbij dieren en natuur steeds werden gezien als iets ten dienste van de mens. De nieuwe en totaal andere visie op de verhouding mens-natuur is noodzaak maar kent vandaag zeker en vast nog geen eindpunt. In het artikel van Hendrik lees je meer over deze urgente evolutie.

Denise De Bondt vertelt meer over haar ervaring als voogd voor niet-begeleide minderjarige vluchtelingen. Ze gaat dieper in op de achtergrond van minderjarige jongeren die hier terecht komen. Het opgroeien te midden van zoveel gruwel en oorlog laat een sterke stempel na op deze jongeren. Dit maakt het voor een voogd geen eenvoudige taak om te zorgen voor deze fragiele kinderen. Denise toont in dit artikel aan dat de taak van de voogd eerder is ‘zorgen dat er gezorgd wordt’ dan zelf ‘zorgen’. Lees hier waarom er volgens Denise meer en beter moeten geïnvesteerd worden in deze fantastische jongen mensen. 

Gaea schoeters schrijft op een literaire manier over de macht van Big Data en het internet in onze samenleving vandaag. Hoe dit heeft geleid tot een extreem discours waarbij degene die het luidst roept gelijk heeft. Ze stelt zich de vraag of het net politieke polarisering is die hiertoe heeft geleid of het internet zelf polariserend werkt. Of is het een wisselwerking van beiden die ervoor heeft gezorgd? Verder komt ook de rol van algoritmes aan bod, in hoeverre is wat we online kunnen terugvinden ‘de waarheid’. Laat je uitdagen door dit literaire stuk om een poging te doen om ‘juister’ naar de wereld te kijken.

Het woord ‘commons’ wordt vandaag vaak in de mond genomen, misschien wel te vaak, omdat het niet altijd duidelijk is wat daar dan precies mee bedoeld wordt. Lieven De Cauter gaat in deze Oikos in op de begripsomschrijving en wat meer achtergrond over de term. Deze bijdrage situeert binnen de huidige discussies over politieke verandering, maar concludeert dat de betekenis van commons er vooral in ligt dat het om praktijken gaat die een nieuw mens-en wereldbeeld belichamen.

Ook Pieter Verdegem focust in deze Oikos-editie op de commons. Dit doet hij via een bespreking van het nieuwe boek van Massimo De Angelis: ‘Omnia Sunt Communia’. De Angelis toont aan in zijn boek hoe commons ‘de’ drijvende kracht kunnen zijn voor een transformatie naar postkapitalisme. Zo draagt het boek bij tot nadenken over een andere samenleving. Lees hier waarom dit boek een must read is voor wie de commonsbeweging wil ondersteunen. 

Bas Eickhout legt de nadruk op het ontbreken van ‘de’ motor op de recente COP23 in Bonn waar de weg moest vrijgemaakt worden voor COP24 in het Poolse Katowice. Dat de motor is weggevallen komt door het terugtrekken van de VS uit het klimaatakkoord. Bas vertelt meer over het ontstaan van klimaatakkoord in Parijs en de plaats die is vrijgekomen door het terugtrekken van de VS uit het klimaatakkoord. Bas voert een pleidooi waarom het net de EU is die deze vrijgekomen vacature moet invullen om zo sterk in te zetten op het klimaatakkoord van Parijs.  

Tot slot kan je ook het sterke opiniestuk van Jan Mertens lezen over het moeilijke evenwicht tussen duurzaamheid en sociale gelijkheid. Het streven naar een bepaald welvaartsniveau is begrijpelijk en terecht maar de weg die men hiervoor heeft gekozen zorgt voor immense ecologische problemen die vooral de meest kwetsbare treffen. Hij vindt dat het nu tijd is om doortastende maatregelen te nemen in het belang van de volgende generatie. Is de sociale kwestie ‘dat de armen nog niet genoeg vliegen?’ of is de sociale kwestie ‘dat de rijken te veel vliegen?’

In Oikos 84 vertelt Dirk Holemans je in zijn edito waarom er een verband is tussen de schabouwelijke arbeidsvoorwaarden in de industriële revolutie en die van de Deliveroo-koeriers die je nu op dagelijkse basis door de stad ziet racen. 

Hebben bossen en rivieren rechten? Kunnen we namens toekomstige generaties de overheid aanklagen als deze zich onvoldoende inspant om de opwarming van de Aarde tegen te gaan? Vormt grootschalige vernietiging van ecosystemen niet het Vijfde Misdrijf tegen de Vrede, naast genocide, misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en agressie? Dat zijn vragen waar Femke Wijdekop op ingaat. 

Voor wie echt begaan is met duurzame ontwikkeling, blijft het een voortdurende uitdaging. Hoe kan je in één model de ecologische en sociale uitdaging samen behandelen? Kan je dat in één beeld presenteren dat blijft hangen? De Britse Kate Raworth toont dat het mogelijk is met haar donutmodel. In een boeiend interview met haar lees je meer over een reëel alternatief voor het huidige economische systeem. 

Wat is de toekomst en de rol van progressieve bewegingen en partijen in Europa, is aan de orde in de bijdrage van Hendrik Vos. Dankzij politici zoals Macron in Frankrijk stijgt het geloof in de Europese Unie wel maar wat betekent dit voor de verhouding conservatief/progressief in deze Europese Unie? 

Dit nummer kijkt uitdrukkelijk ook buiten Europa. Zo legt Nadia Nsay uit waarom het voor een tweede maal uitstellen van de verkiezingen door het regime van Joseph Kabila voor spanningen zorgt in Congo.

Waar vroeger de focus enkel lag op groei om de hongersnood tegen te gaan, kijkt men vandaag ook naar de grenzen van ons ecosysteem, ook wel gekend als de ‘Sustainable Development Goals’. Hoe een ngo hierop kan inzetten vertelt Jelle Goossens je in deze editie.

Last but not least neemt Hans Bogaert neemt de rol van sociale media en digitale toestellen in ons leven in het vizier. Is het niet merkwaardig dat op Facebook niemand begrip toont voor de ander, terwijl iedereen er enkel maar begrepen wil worden?

Deze artikels en nog veel meer lees je in de jongste editie van het Oikos-tijdschrift. 

De Zweedse rechtenactivist Aral Balkan vertelt ons waarom we de individuele soevereiniteit en gezonde commens in de digitale wereld moeten aanmoedigen. Hij pleit voor een maatschappij waarin de omgeving die iedereen toebehoort ook daadwerkelijk publiek is en wordt gedeeld door en met iedereen. Waarom hij Facebook vergelijkt met een veefabriek voor mensen kan je verder lezen in deze nieuwe Oikos uitgave.

Lieven De Cauter (cultuurfilosoof verbonden aan het departement Architectuur van de KULeuven en de mediaschool RITCS) geeft een duidelijk overzicht hoe ‘De aardappeloorlog’ tot stand kwam maar veel belangrijker gaat hij in op de kern van deze ‘ggo-zaak’, waarbij hij de link legt met de ‘Slow Science Manifesto’, dat zich verzet tegen de commercialisering van wetenschappelijk onderzoek.

Verder schrijven Kati Van de Velde en Dirk Holemans hier over democratie in digitale tijden. De vraag is of de democratische instellingen, die vooral zijn ontstaan in de 19^de eeuw, wel voldoende aangepast zijn aan de digitale technologieën die de dag van vandaag elk domein volledig doordringen. De auteurs formuleren concrete aanbevelingen om tot een moderne, digitale democratie te komen. Dit onderbouwen ze met voorbeelden uit Spanje, Frankrijk en IJsland en verschillende Belgische steden.

Pascal Debruyne toont hoe in een stad als Gent stedelijke overheid en civiele samenleving de krachten bundelen om experimentele integratiepraktijken te ontwikkelen voor nieuwkomers. De kracht van dergelijke stadscoalities is fundamenteel. Ze leidt niet alleen tot meer bestuurlijke kracht, maar vooral tot innovatief potentieel om outside the box te denken en te handelen.

Tot slot schrijft Filip Debuyne over hoe het beroep van boer steeds verder komt te staan van de vaardigheid om voedsel te produceren. Boeren zijn nu verplicht vooral financiële zaakvoerders, bezig met leningen, afbetalingen, inkomsten, subsidies en prijzen. De auteur zoomt in op de sociale en ecologische gevolgen van deze overgang naar monocultuur landbouw.

Van betonstop tot start van de toekomst, stelt Dirk Holemans zijn edito. Een mooie visie hebben over wat we in 2040 moeten bereiken volstaat niet. En laat het al zeker geen mistgordijn zijn om zaken uit te stellen. Enkel als we vandaag de koerswijziging in gang zetten, realiseren we de trendbreuk naar een duurzame samenleving op tijd. 

Willem Staes schetst de uitdaging waarvoor vakbonden in transitie staan. Hun rol is verre van uitgespeeld, op voorwaarde dat ze hun doelstellingen en acties opnieuw oriënteren om de maatschappelijk en economisch noodzakelijke duurzaamheidstransitie in rechtvaardige banen te leiden. 

Dit is zonder meer het belangrijkste artikel uit Oikos 81: de robotrevolutie: risico’s en kansen. In deze stevige bijdrage schetst Johan Malcorps de kansen maar ook bedreigingen verbonden met digitalisering, artificiële intelligentie en the internet of things. Nemen robots onze jobs en inkomens af? Of bieden innovaties juist veel kansen voor economische en sociale ontwikkeling? Met dit artikel ben je mee in de huidige discussie.

Je ziet ze steeds meer ontstaan, de burgerinitiatieven of commons. In hun artikel bespreken Filip De Rynck, Evelien Depauw en Raf Pauly de verhouding tussen deze initiatieven en de overheid op basis van verkennend onderzoek in Gent. Fablabs, repaircafés, coöperaties en collectief wonen, een hele resem heel diverse projecten passeren de revue. Het klassieke beeld van ‘de overheid’ voldoet niet meer, er is sprake van een regulerende en van een faciliterende overheid die elkaar bovendien in de weg kunnen zitten.

Een noodzakelijk hoofdstuk ‘Macht en geld’ uit het boek Vrijheid & Zekerheid van Dirk Holemans. Als we de omslag willen maken naar een sociaalecologische samenleving, zullen we ook ons geldsysteem in handen moeten nemen. De euro is, net als de monocultuur in de landbouw, niet schokbestendig. Enkel een ecosysteem van complementaire munten zorgt voor een veerkrachtige samenleving. 

Antwerpen18 is een nieuw initiatief dat denkers samenbrengt om een progressieve agenda voor de stad Antwerpen op te bouwen. Uit het recent verschenen boek Onze stad. Inspiratie voor de stad van morgen publiceren we in deze Oikos alvast drie teksten. Manu Claeys schrijft over Bouwen op bewonersparticipatie, Gerardo Salinas verkent het thema Migratie, kunst en stad terwijl Dirk Lauwers het beleid voor nieuwe mobiliteit ontwikkelt.

In de rubriek Aangeboden: Burn-out, de kost van free Wifi? Marleen Verbruggen buigt zich over het onderzoek dat nagaat op welke wijze draadloze technologie elektrostress veroorzaakt. Verder blijft Dit is mijn hof, het boek van Chris De Stoop, reacties opleveren. Myriam Dumortier stipt aan dat in dit boek heel wat zaken onbelicht blijven, zoals het gegeven dat de bedreigde natuur tussen hamer en aanbeeld zit in Vlaanderen. Eddy Dupae van zijn kant mist in het boek het ethische aspect van heel de havenuitbreiding waarbij waardevolle natuur verdwijnt.

In de rubriek Literair, gedichten van Anke Dingemans, en een tekening van Redmond. 

In Uitgelezen: Dit is morgen (Thomas Decreus & Christophe Callewaert), Inside the Green Economy (Thomas Fatheuer, Lili Fuhr & Barbara Unmüssig) en Valkuilen van de progressieve frontvorming (Jos Geysels & Herman Lauwers).

Jeroen Theunissen schreef - tussen de facebook- en Google-pauzes door - een essay over de 'kloktijd'. Wat kan een bevrijding van de kloktijd betekenen en hoe kunnen we dit vinden? Van een verslaving aan de smartphone, over efficiëntie en tijdswinst tot een tijdsbevrijdende wandeling doorheen Europa.

In Etenstijd! beschrijft Dorien Knockaert de afbrokkeling van onze eetcultuur en een nieuwe die in de plaats komt. Wat we zelf niet kunnen, laten we beter over aan een ander. Dus we bouwen huizen zonder keukens en gaan op restaurant, of laten de menu van de week beslissen door bedrijven als Hello Fresh. Aan de andere kant staan dan weer deelkeukens waar mensen samenkomen om te koken, volkstuintjes om samen te tuinieren, tot zelfs ware ‘voedselbewegingscollectieven’.

Het eerste wat we associëren met Jezus, is niet dat hij een harde werker was. In Luiheid als de achtste deugd? Een bezinning op het goede leven gaat Johan Braeckman doorheen Bijbelse teksten op zoek naar waar de verheerlijking van arbeid dan wel vandaan komt. Jager-verzamelaar-culturen ervaren een totaal andere belevenis van arbeid en de huidige tendens van burn-outs wijst erop dat ook wij in het westen op zoek gaan naar een andere invulling van arbeidstijd.

Warda El-Kaddouri staat stil bij leeftijd. Ze verkent twee dimensies van tijd in relatie tot leeftijd - de tijd die we leven. Ten eerste gaat ze in op de correlatie van tijdservaring en leeftijd en verder beschouwt ze de tijdsgeest van verschillende generaties met bijhorend onbegrip en conflict. Kan het ons leiden naar een andere invulling van leven?