Inhoud jongste nummer

Oikos 94 – Inhoud jongste nummer

EDITO

Beter Na Corona

Dirk Holemans

OPROEP

#BeterNaCorona. Bouwen aan sociaal-ecologisch beleid voor het post-coronatijdperk

Oikos

Met de coronacrisis worden er ongeziene maatregelen genomen om de economie overeind te houden, banen te vrijwaren, mensen een inkomen te garanderen. Dat zijn legitieme doelstellingen. Maar de grootste financiële injectie sinds decennia moet meteen ook een antwoord bieden op de grote maatschappelijke uitdagingen die door deze pandemie alleen maar duidelijker zijn geworden zoals de klimaatcrisis, de ineenstorting van biodiversiteit en groeiende ongelijkheid. Wat is er nodig om onze maatschappij zo te organiseren dat mens, samenleving en natuur gerespecteerd worden, dat iedereen gelijke rechten en kansen heeft om een waardig bestaan op te bouwen? 

ECONOMIE

 ‘Plan A’ na corona: een sociaal-ecologische transformatie van de economie

Jonas Van der Slycken

De maatregelen om de coronapandemie te bezweren, doen de economie vertragen. Aangezien economieën er niet voor gemaakt zijn om niet te groeien, worden al plannen gesmeed om na corona zo snel mogelijk terug te keren naar de normale groeisituatie. Dit is echter niet de beste optie. Business as usual bleek bijzonder effectief om onze planeet te plunderen en miljoenen mensen uit te sluiten. De huidige impasse illustreert dat de toekomst niet bestaat uit een groeisnelweg maar dat de economie anders vormgegeven kan worden. Dit komt goed uit aangezien 2020 een scharniermoment is om de klimaatomslag te maken en de economie ten dienste te stellen van mens en planeet, als een aantal economische dogma’s sneuvelen en taboes doorbroken worden. De ecologische economie en ontgroeibeweging bieden alvast de nodige inzichten en reiken innovatieve beleidsmaatregelen aan. 

BIODIVERSITEIT

De biodiversiteitscrisis

Myriam Dumortier

In 2001 besloten de Europese leiders om tegen 2010 het verlies van biodiversiteit in Europa te stoppen. In 2010 bleef de biodiversiteit echter verder achteruitgaan. In het kader van het Biodiversiteitsverdrag volgde een mondiaal engagement om tegen 2020 het wereldwijde verlies van biodiversiteit te stoppen. Ondertussen zijn we 2020 en zijn de berichten over de achteruitgang van de biodiversiteit alleen maar alarmerender geworden. Dit werd de inzet voor de tweejaarllijkse COP (Conference of Parties) van het Biodiversiteitsverdrag in oktober 2020 in China. De opbouw naar deze conferentie werd echter bruut doorkruist door SARS-CoV-2, een van de onooglijkste vormen van biodiversiteit op aarde. De conferentie is naar het voorjaar 2021 verschoven. Wat is er aan de hand met de biodiversiteit? 

Hoe kan inheemse wijsheid ons helpen om de zesde uitstervingsgolf te vermijden? 

Patricia Verbauwhede

Volgens cijfers van de Wereldbank maken inheemse volkeren ongeveer 5 procent van de totale wereldbevolking uit. Op het hun erkend leefgebied, ongeveer 10 procent van het aardoppervlak, beschermen ze ongeveer 80 procent van de resterende biodiversiteit op aarde. In deze tekst legt de auteur contact met inheemse mannen en vrouwen, om te begrijpen hoe zij ‘biodiversiteit’ interpreteren, waarom het belangrijk is om die in stand te houden en op welke manier ze dit proberen te doen. Ze spreekt met Myriam uit Guatemala, Martha en Luis uit Bolivia en Sofia en Nelly uit Ecuador. Wat ze delen met elkaar is niet alleen hun inheemse afkomst, maar ook hun geworteld zijn in gemeenschappen die voor hun levensonderhoud sterk afhankelijk zijn van de veerkracht van hun leefgebied.

Uit naam van de Natuur

Barbara De Coninck

Opkomen voor de biodiversiteit en voor natuurherstel veronderstelt een vernieuwde houding tegenover dier en plant: een nieuwe alliantie met de biosfeer. Het afleggen van het kleed van superioriteit tegenover de wilde natuur en het pre-culturele (de mens is niet het eindpunt van natuur en cultuur). In plaats daarvan solidariteit met de natuur. Aandacht en ontzag voor andere levensvormen, voor andere manieren van bewoning van de aarde, voor andere manieren van zijn. 

Natuurbeleid in Vlaaderen. Waar staan we nu en wat brengt de toekomst? 

Mieke Schauvliege

Dit artikel schetst eerst het ontstaan en de evolutie van het Vlaams Natuurbeleid tot 2010. Daarin worden drie periodes onderscheiden. Dan volgt een overzicht van het beleid tot vandaag, tien jaar na het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit. We stellen ons vervolgens de vraag of dit natuurbeleid het verlies aan biodiversiteit kan stoppen. En vooruitblikkend tot 2050 willen we een mogelijke kentering onder de loep nemen. Tot slot wordt onze grondbekommer- nis nog eens expliciet verwoord.

LITERAIR

Drie gedichten

Erwin Mortier

DEBAT: KWEEKVLEES

De boer, de koe, het klimaat en kweekvlees

Kurt Sannen

De wereldwijde veehouderij is verantwoordelijk voor dierenleed, milieuvervuiling, klimaatverandering en gezondheidsproblemen, wordt gesteld. Kweekvlees zou de beste oplossing zijn voor deze mondiale uitdagingen. Deze stelling gaat echter voorbij aan twee feiten. Ten eerste, het is niet veehouderij an sich maar het marktsysteem waarin de huidige geïndustrialiseerde veehoude rij gevangen zit dat deze problemen veroorzaakt. De agro-ecologische veehouderij daarentegen is wel in staat om een groeiende wereldbevolking gezond te voeden binnen de draagkracht van onze planeet en met respect voor de dieren. Ten tweede, de impact van kweekvlees op mens en milieu en op onze relatie met het milieu is nog onvoldoende onderzocht en we weten nog onvoldoende wat de gevolgen zijn. 

Kweekvlees is een ecologische opportuniteit

Michel Vandenbosch en Hermes Sanctorum

De strijd tegen dierenleed kent successen, zoals een dierenwelzijnswetgeving die steeds strenger wordt. Maar de honger naar vlees groeit wereldwijd en als Belgen wat minder vlees eten, wordt dat ruim- schoots gecompenseerd door een toenemende export. Verdedigers van dierenrechten staan niet alleen in hun bezorgdheid over de impact van vlees. De alarmerende rapporten van het internationale klimaatpanel IPCC zijn glashelder over de desastreuze ecologische effecten. Voeg daar de recente Corona-crisis aan toe, die onlosmakelijk verbonden is met vleesconsumptie, en het vraagstuk krijgt een heus existentieel aura. De wetenschappelijke analyse is duidelijk, maar wat is de maatschappelijke oplossing? 

UITGELEZEN

Spektakeldemocratie, Thomas Decreus

Dany Neudt

Tijd voor verbindende structuren

Edito

Economie in meervoud. Deel III. Sociale (en) solidariteitseconomie: eenheid of spreidstand?

In het laatste deel van zijn drieluik Economie in meervoud, een reeks over nieuwe vormen van economie en de ermee verbonden praktijken, onderzoekt Jef Peeters de sociale (en) solidariteitseconomie. Deze vorm van economie is er één die diversiteit als wezenlijk kenmerk van een ecologisch wereldbeeld beschouwt, en dus van elk ecologisch denken over economie. In dit stuk betracht Jef Peeters de wirwar aan interpretaties en ideeën rond deze vorm van bedrijvigheid te ontleden, om die manier collectieve actie en participatie een prominente plaats te geven in het maatschappelijk debat.

Terug van nooit weggeweest: coöperatief ondernemen. Bedrijven waar klanten, werkers of leveranciers de aandeelhouders zijn.

Hannes Hollebecq stelt zich de vraag wat er zou gebeuren bij de bedrijfsvoering van grote multinationale bedrijven, moesten hun werknemers er ook aandeelhouder zijn. Aan de hand van analogieën met het coöperatief ondernemen en hoe die laatste een antwoord kan bieden aan diverse maatschappelijke en economische uitdagingen, probeert hij hier een antwoord op te formuleren. Daar waar de staat en markt falen, kunnen coöperaties het hoofd bieden aan de problemen die zich aandienen, kunnen ze het doel en de werking van hun onderneming sterk meebepalen, vloeit het geconsumeerde geld niet naar anonieme aandeelhouders en kunnen de ondernemingen zich extra wapenen tegen grote spelers.

Over identiteit, canonisering en burgerschap

Op 2 oktober werd de rechts-identitaire Vlaamse regering geïnstalleerd. Geen klimaat- noch armoedebestrijdingsdoelstellingen zijn er in het regeerakkoord te vinden. Het gaat bovenal om een ideologisch, nationalistisch manifest, waarin de Vlaamse Canon en het geroffel rond Vlaamse grootheid het zicht op de werkelijke wereld benevelen. In dit stuk analyseert Guido Deraeck ideeën rond identiteit, canonisering en burgerschap in de context van dit recent uitgebrachte Vlaamse regeerakkoord.

Interview met Joke Hermsen

Voor Oikos interviewde Merlijn De Rijcke de Nederlands filosofe Joke Hermsen. In haar recentste essay, Het tij keren, onderzoekt Hermsen het hedendaagse sociale en ecologische verzet aan de hand van de filosofie van Hannah Arendt en Rosa Luxemburg. Ze legt o.a. uit hoe de toegenomen actiebereidheid in verschillende segmenten van de samenleving op een mogelijk kantelpunt in onze recente geschiedenis wijzen. Het is volgens haar een verhaal van hoop en verbondenheid, van burgerschap en emancipatie.

Wanneer ministers huilen

In dit kritische stuk, dat Boujdaini schreef in het kader van Ecopolis dit jaar, analyseert ze de Klimaatgeneratie, een generatie waarin ze zichzelf (te) weinig herkent.  Ze doet een actieve oproep om de klimaatstrijd uit haar apolitieke comfortzone te halen om op die wijze terug een sociale strijd te worden. Ze vindt geen hoop in de generatie die haar eigen machtspositie niet in vraag wenst te stellen, wel vindt ze hoop in de mensen die ondanks de tegenwerking blijven strijden, die durven af te wijken van het sociaal aanvaardbare en die routes nemen die door anderen gezien worden als plaatsen waar ze niet mogen komen.

Drie gedichten

‘De derde stedelijke revolutie’ van Grenoble

In zijn boek ‘Rebelse plekken’ onderneemt Walter Lotens een zoektocht naar nieuwe initiatieven die haaks staan op het dominante neoliberale denken. ‘Commons’ en ‘municipalisme’, twee begrippen die dicht bij elkaar aanleunen, behoren tot die mondiale en hoopvolle grondstroom. Op vele plaatsen zijn het geen abstracties meer, maar beginnen ze stilaan tot het nieuwe normaal van het dagelijkse leven te behoren In dit artikel gaat hij in Europa, met focus op Grenoble, op zoek naar initiatieven van commons en municipalisme die op boeiende wijze het organiseren van hoop weten te concretiseren.

Artificiële Intelligentie. Deel 1. Mens zijn in het tijdperk van algoritmen. De mens wordt machine, de machine wordt mens.

In het eerste van twee stukken over artificiële intelligentie werpt Rudi Van de Velde een blik op de verstrengeling van biologie en technologie. Hij legt uit hoe biologie steeds meer de vorm aanneemt van technologie, en omgekeerd. Verder zoomt hij in op de mogelijkheden en gevaren van algoritmen en de gevaren voor onze privacy die dit met zich meebrengt: wat gebeurt er als mensen iets ontwikkelen dat ze zelf niet meer tot in detail begrijpen?

Uitgelezen: Tovenaars en profeten in de ecologische strijdarena

In deze recensie bespreekt Roger Jacobs het nieuwe boek van wetenschapsjournalist Charles C. Mann, dat de titel De Tovenaar en de Profeet. Twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet draagt. Het werk onderzoekt de ideologisch ingekleurde geschiedenis van het ecologische denken sinds het einde van de 19de eeuw. Mann stelt zich de vraag of het in de toekomst mogelijk zal zijn de almaar toenemende wereldbevolking van een middenklasse-bestaan te voorzien en probeert hier, aan de hand van de figuren van een tovenaar en een profeet, antwoord op te vinden.

Verkiezingen vegen de ecologische realiteit niet uit

Dirk Holemans

Edito

Economie in meervoud. Deel II. Gemeenschapseconomie

Jef Peeters

In deze tweede bijdrage in een reeks over nieuwe vormen van economisch denken en ermee verbonden economische praktijken. Met de titel willen we niet alleen aangeven dat het om een veelheid van benaderingen gaat, maar ook dat we die diversiteit op een of andere manier moeten koesteren. In deze bijdrage focust Jef Peeters op de gemeenschapseconomie. Dat is op het eerste gezicht een heel algemene benaming voor verschillende benaderingen, maar ze verwijst ook naar een uitwerking van gemeenschapseconomie die ‘economie’ als dusdanig wil herdefiniëren. 

Naar een ander Europa? Europa na 26 mei

Guido Deraeck

In deze bijdrage neeemt Guide Deraeck een aantal recent uitgegeven boeken onder de loep over Europa. Via deze boeken werpt hij het licht op het reilen en zeilen van de Europese constructie en plaatst ze tegen de achtergrond van de resultaten van de Europese, en bij ons ook de federale en regionale verkiezingen van 26 mei.

Een klimaatinkomen voor iedereen?

Bespreking van James K. Boyce, The Case for Carbon Dividends, Polity Press, 2019, 137 p.

Johan Malcorps

Een ambitieus klimaatbeleid kost geld. Maar zoals het protest van de gele hesjes toonde zal het Klimaatbeleid sociaal zijn of niet zijn. Hoe zorgen we ervoor dat het de grootste vervuilers zijn die betalen voor een daadkrachtig klimaatbeleid? Dat kan volgens James Boyce via de invoering van een carbon devidend. Een systeem, waarbij iedereen een bijdrage levert op basis van zijn verbruik en iedereen ontvangt op basis van gelijke bezitsrechten. Johan Malcorps bespreekt in deze bijdrage het idee van James Boyce.

Over stuyven en bestuyven. De Stuyverij als praktijk van maatschappelijke vernieuwing

Joris Dewispelaere

In het kader van een onderzoeksproject van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Hogeschool Odisee), verdiepte Joris Dewispelaere zich in de werking van De Stuyverij. De Stuyverij is bekend als incubator van ’broedplekken’, facilitator van persoonlijke initiatieven en organisatieontwikkeling, als initiatiefnemer van het Cokido-netwerk voor kinderopvang in beurtrol en van tal van projecten als Quatre Car (foodtrucks) en m’Arct de Triomphe, die reguliere en burgerinitiatieven in Kortrijk verbindt. In dit artikel beschrijft hij de krachten en uitdagingen van ‘Stuyfprojecten’ en wat we hieruit voor maatschappelijke vernieuwing kunnen leren.

Het tij keren: over volksraden, burgerparticipatie en taks op rijkdom

Guido Deraeck

Een van de sprekers op ECOPOLIS op 10 november is de inspirerende Nederlandse filosofe Joke Hermsen. Een goede aanleiding om aandacht te besteden aan haar laatste boek met de toepasselijke titel ‘Het tij keren’. 

Wat trekken we aan? Waarom snelle mode ten koste gaat van de aarde

Silja Kudel

De verleidelijke modewereld kent een paar onplezierige geheimen. De textielindustrie is bijvoorbeeld een van de grootste vervuilers ter wereld. Enorme hoeveelheden goedkope kleren worden geproduceerd tegen hoge milieu- en ethische kosten en dat met een snelheid die in nog geen vijftien jaar is verdubbeld. Het productiemodel, dat uitgaat van ‘take, make, dispose’ (exploiteren, vervaardigen, afdanken) is rijp voor een grote systematische verandering, maar zijn we in 2049 klaar voor een circulaire textieleconomie?

Wanneer burgers samen het heft in handen nemen (deel 2)

Burgercollectieven nader bekeken: de domeinen energie en voedsel & landbouw

Kati Van de Velde, Dirk Holemans, Tine De Moor

In het vorige nummer van Oikos stond een eerste artikel over de resultaten van het onderzoek dat Oikos Denktank voerde naar burgercollectieven in België. Daaruit bleek dat een groeiende groep mensen niet langer vrede neemt met hun rol als louter consument of passieve burger, maar daarentegen zelf initiatieven opstart om mee te voorzien in goederen en diensten die horen bij een duurzame, toekomstgerichte samenleving. Gaf het eerste artikel de algemene resultaten en conclusies weer van het onderzoek, dan focussen Dirk Holemans en Kati Van de Velde in dit tweede deel heel concreet op de domeinen energie en voeding/landbouw. 

Palmen op de Noordpool, een jeugdboek over klimaatverandering

Marc ter Horst (tekst) en Wendy Panders (illustraties), Palmen op de Noordpool, Het grote verhaal van klimaatverandering,

An Van Damme

An van Damme bespreekt in dit Oikos nummer het boek Palmen op de Noorpool. Het boek reist ver terug in de tijd en vertelt over de veranderingen van het klimaat sinds het ontstaan van onze planeet.

Ons huis staat in Brand

Dirk Holemans

Ons huis, de aarde, staat in brand. Dat stelt Dirk Holemans opnieuw vast na het lezen van het wereldrapport over biodiversiteit. Enkel een Global Deal for Nature kan hier een beschermend antwoord bieden. Zijn de nieuwe verkozen volksvertegenwoordigers klaar om in te zetten op een daadkrachtig beleid?  

Economie in meervoud

Jef Peeters

In dit jongste Oikosnummer start een nieuwe reeks over verschillende vormen van economisch denken. In deze reeks brengt Jef Peeters in kaart hoe verschillende economische vormen zich vertalen in de praktijk, op zoek naar een alternatief voor de dominante kapitalistische markteconomie. In dit eerste deel staat economische diversiteit centraal.

Postgroeipolitiek

Interview Tim Jackson & Giorgos Kallis door Riccardo Mastini

Na een lange periode van blind vertrouwen in groei stellen vandaag steeds meer mensen groei in vraag. Degrowth of Ontgroei komt steeds vaker naar voor, niet alleen bij wetenschappers en politici maar ook bij activisten en burgers. Een switch blijkt niet evident te zijn door de dominante rol die groei vandaag in het huidige systeem inneemt. Lees in dit exclusief interview met twee inspirerende degrowth-denkers Giorgos Kallis en Tim Jackson welke kansen zich aanbieden om de weg vrij te maken naar een ander model. 

Alle wegen zijn versperd. Europa en zijn vluchtelingen: niemand wil ze hebben

Guido Deraeck

Guido Deraeck toont aan de hand van het boek van Linda Polman, “Niemand wil ze hebben”, hoe de race naar bodem qua vluchtelingenrechten in Europa geen nieuw fenomeen is. Ook in 1938 stonden Europese landen niet te springen om vluchtelingen op te vangen, uit vrees voor een aanzuigingseffect, maar evenzeer uit angst voor het vreemde. Guido Deraeck gaat in dit artikel op zoek naar de oorzaken die er toe leiden dat Europese beleidsmakers doorheen de geschiedenis nooit tot een gezamenlijk vluchtelingenbeleid konden komen?  

Smart Mobility. Het domein van ‘disruptieve’ techneuten of van ‘visionaire’ architecten?

Julie Mabilde

Wie vormt de mobiliteit voor de stand van morgen? Is het aan ingenieus en planners? Of is het aan de samenleving om vorm te geven aan een duurzame mobiliteit? Hoe ontwikkelen we een toegankelijke en betaalbare mobiliteit voor iedereen? Een mobiliteit die denser is, duurzamer en beter om in te wonen? Julie Mabilde brengt niet enkel de kansen in kaart die digitalisering en automatisering kunnen bieden maar analyseert in dit artikel ook de ruimtelijke en sociale gevolgen die dit met zich meebrengt. 

De mot zit in de globalisering

Myriam Dumortier 

In dit krachtig opiniestuk vertelt Myriam Dumortier hoe onze nonchalante omgang met de natuur de biodiversiteit sterk uit zijn balans brengt. De alarmbel vandaag luidt niet alleen voor het klimaat maar ook voor de biodiversiteit. Lees hier waarom de buxusstruik, en tal van andere inheemse soorten, verdwijnen uit het landschap. 

‘Politiek is ecologie. Groenen, doe daar je voordeel mee’

Interview met Bruno Latour door Socrates Schouten en Niels Springveld. 

Bruno Latour stelt dat we vandaag in de ruïnes van het kapitalisme leven. Een politiek dat past bij deze mentaliteitsverandering moet echter nog volgen. Volgens Latour zijn de groene partijen bij uitstek geschikt om dit aanbod te leveren – mits ze de juiste vragen gaan stellen. Lees in dit interview welk plan we kunnen volgen volgens Latour om ‘te landen’ op een model dat zowel de sociale als de ecologische grenzen respecteert. 

Verhalen uit het kringloopcentrum

Rino Feys

Rino Feys werkt in de kringloopwinkel in Avelgem. Daarnaast schrijft hij o.a. columns voor Sociaal.net. In 2018 debuteerde hij met Kruimels, Op zoek naar een toekomst; verhalen die zich afspelen voor en achter de schermen van de kringloopwinkel. Ondertussen heeft hij een reeks nieuwe verhalen klaar. 

Wanneer burgers samen het heft in handen nemen (deel 1)

Kati Van de Velde, Dirk Holemans, Tine De Moor

Denktank Oikos verrichtte in opdracht van de Koning Boudewijnstichting en in samenwerking met prof. Tine De Moor (Universiteit Utrecht) onderzoek naar Belgische burgercollectieven opgericht in 2015-2016. In een drieluik lichten de auteurs de kernpunten van het onderzoek toe. Dit eerste deel focust op de kenmerken van de burgercollectieven, hun relatie met overheden en bedrijven, hun oprichters en hun leden. In de twee volgende edities van Oikos Tijdschrift komen respectievelijk de ontwikkelingen op het vlak van energie en op het vlak van voedsel en landbouw aan bod.

Over de noodzaak van een nieuwe participatiecultuur

Roger Jacobs

Roger Jacobs bespreekt in dit tijdschrift het boek van George Monbiot, ‘Uit de puinhopen. Een nieuwe politiek in een tijd van crisis’ (2018). In dit boek beschrijft Monbiot een ‘Groene utopie’ waarbij de natiestaat aan zijn einde komt en we de stad erkennen als de primaire politieke eenheid. Op elk niveau, van dorp tot mondiaal forum, zou een rechtstreeks ver¬kozen lichaam het primaat hebben over zowel niet gekozen als indirect gekozen instituties. Lees in deze Oikos de volledige recensie.

Een sociaal-ecologisch contract voor de 21ste eeuw

Dirk Holemans leidt dit jongste Oikos-nummer krachtig in door te stellen dat we een nieuw sociaal- ecologisch contract nodig hebben voor de 21e eeuw. Niet enkel onze representatieve democratie krijgt een nieuw jasje maar ook sociale rechtvaardigheid, het huidig monetair beleid, het fiscaal systeem en de relatie met de natuur komen aan bod. In dit artikel toont Dirk Holemans hoe we de ecologische afgrond waar we vandaag op afstevenen kunnen vermijden door deze om te zetten in een positief verhaal. 

Het ecologisch regeringsbeleid, gewikt en gewogen

Het beleidsteam van Bond Beter Leefmilieu onderzocht in vogelvlucht wat het regeringsbeleid realiseerde rond ruimtelijke ordening, energie, landbouw en voeding, circulair grondstoffengebruik en mobiliteit. Op basis van deze bevindingen tekenden ze samen de richtlijnen uit voor een doordacht ecologisch beleid voor de volgende legislatuur.

‘Oorlog om grondstoffen’: nefast voor huidige en toekomstige generaties

Maatschappelijke uitdagingen worden vandaag niet meer geïsoleerd bekeken. Klimaatverandering, bevolkingsgroei, ontbossing, mensenrechten, armoede, verlies aan biodiversiteit,… al deze ‘megatrends’ benaderen we vandaag vanuit hun samenhang. Bernard Mazijn vertelt in dit artikel hoe bevolkingsgroei, verstedelijking en welvaartstoename vandaag de vraag naar grondstoffen exponentieel onder druk zet.

De nieuwe klimaatgeneratie: twee nieuwe stemmen aan het woord

Wie had dat kunnen denken een half jaar geleden: dat jongeren, zelfs tieners, het klimaat zo op de maatschappelijke en politieke agenda zouden kunnen zetten. Ondertussen kent iedereen Anuna De Wever, lazen we heel wat interviews met haar. Maar zij is natuurlijk niet alleen, ook andere jongeren nemen opmerkelijke initiatieven. Zo interviewden we Bo Van Hoorickx, die als dertienjarige (!) het woord nam op de klimaatbetoging van 2 december in Brussel en Mariyam Safi, een van de initiatiefneemsters van StudentsForClimate, die zich snel schaarden achter #YouthForClimate.

De klimaatstrijd: ook een strijd van jongeren in armoede

Een artikel in De Standaard, in navolging van de grootschalige jongerenstakingen, stelde dat: vooral jongeren uit de middenklasse zouden wakker liggen van het klimaat. Een analyse die een belangrijke nuancering verdient stelt Ikrame Kastit in dit krachtig artikel. Want ook kinderen en jongeren in armoede zijn erg begaan met het klimaat. Alleen leggen zij meteen een verband met andere uitdagingen in hun leven.

Het Vlaams Klimaatfonds: symptoom van een falend klimaatbeleid

‘Met meer dan 85 procent van het Vlaamse klimaatgeld wordt minder dan 15 procent van de broeikasgasreducties gerealiseerd.’ Met deze zin opent Sil Lanckriet dit boeiend artikel waarin hij tot de vaststelling komt dat het falen van het klimaatbeleid als een dominante architectuur ingebakken zit in ons klimaatbeleid.

Wie kan een ticket naar Mars betalen?

‘Mijn ouders hebben de oorlog overleefd, ze hebben de oorlog kunnen ontvluchten, maar zullen mijn kinderen de klimaatverandering overleven wanneer ook België getroffen wordt?’ Mariyam Safi gaat in dit artikel op zoek naar een antwoord op deze vraag. Een vlucht naar Mars zal er waarschijnlijk voor haar kinderen niet inzitten…

Nieuwe paradigma’s in het industrieel klimaatbeleid

In dit artikel zoomt Thomas Wyns in op de transitie naar een klimaatneutrale samenleving vanuit het oogpunt van de Vlaamse grootindustrie. Dit doet hij door in te zoomen op hun specifieke context alsook door in te zomen op mogelijke routes naar klimaatneutraliteit. Niet enkel kijkt hij naar het huidige beleid voor het reduceren van broeikasgasemissies in de industrie ook introduceert hij nieuwe paradigma’s voor een industriële transitie.

De stad van de toekomst

Guido Deraeck gaat in dit artikel dieper in op de stad van de toekomst. Hiervoor verwijst hij naar het boek ‘Stadsleven. Een visie op de metropool van de toekomst’ van de Amerikaanse socioloog Richard Sennett. Moderne steden zijn doorgaans van tevoren door urbanisten, architecten en planologen bedacht en ontworpen als gesloten en afgelijnde gehelen. Buiten die planning krijgt, wat gewone mensen willen invullen, geen kans. Daarom opteert Sennett voor het alternatief van de open stad.

Burgercoöperaties en commons in Catalonië effenen het pad voor een samenwerkingseconomie

Bart Grugeon Plana beschrijft hoe een nieuw economisch paradigma in Catalonië een interessante bron van inspiratie kan zijn voor innovatieve ondernemers in andere regio’s of steden die een gelijkaardige dynamiek op gang willen brengen. Hij heeft het over een opensource commons-based economie, gebaseerd op coöperativisme en op de freesoftware-, freeculture-, opendesign- en commons-beweging.

Verhalen uit het kringloopcentrum

‘De man had een weelderige bos krullend grijs haar en droeg een duur uitziende wollen trui in combinatie met een sjaal in een lus om zijn hals. Op het naar ons toe gedraaide etiket was de naam van een bekende ontwerper zichtbaar. Misschien had het met verstrooidheid te maken. Hoe dan ook, een dergelijke kwaliteit zagen we hier niet vaak passeren. Vreemd genoeg kwam de man solliciteren.’ Zo opent Rino Feys een fijn verhaal met een verrassend einde.

De circulaire economie versus de economie van het genoeg

Luc Alaerts en Karel Van Acker schreven deze tekst in navolging van het Oikos-evenement ‘Naar een economie van het genoeg’. Circulaire economie is als term niet meer weg te denken uit het huidige discours rond duurzaamheid en transitie. Dit concept wekt bij velen grote verwachtingen, terwijl er af en toe ook kritische stemmen te horen zijn. De vraag is dan in welke mate circulaire economie echt iets kan veranderen aan de onduurzame wijze waarop onze maatschappij ingericht is. In de eerste helft van de tekst staan de schrijvers stil bij het begrip circulaire economie zelf. In de tweede helft van de tekst hanteren de schrijvers een meer praktische insteek, door eerst na te gaan hoe we met de circulaire economie uit de voeten kunnen en welke aspecten we in kaart moeten brengen om zicht te krijgen op de circulaire economie.

We leefden nooit binnen de draagkracht van de aarde, zouden we het kunnen?

Dat we als mensheid meer vragen van de planeet dan ze kan dragen, dat is ondertussen wel duidelijk. Zo opent Myriam Dumortier haar bijdrage in Oikos 88. De Earth Overshoot Day valt elk jaar vroeger. We maken niet alleen onze interesten op, maar ook – en steeds meer – ons kapitaal. We destabiliseren ons klimaat, veroorzaken massa-uitsterving van de biodiversiteit en duwen onze aarde in een onvoorspelbaar Antropoceen. Hoe konden we daartoe komen?

De leentuinen in Willebroek: ecologisch en solidair tuinieren

Evelien Lambrecht bezocht het allereerste leentuintje in Willebroeck, ondertussen bestaan er al tien. Evelien vertelt je meer in dit artikel over haar bezoek, onder deskundige begeleiding van vrijwilliger bij de Leentuinvrienden, Jan Ruet.

De vreugde en de schoonheid van activisme. Hoe Rebecca Solnit inspireert

Hoe komt het dat sommige mensen gedreven zijn om zich voor iets in te zetten en andere niet of veel minder? Goede doelen zijn er in overvloed, en aan informatie over sociale, ecologische, politieke, culturele kwesties waarvoor urgente actie vereist is, ontbreekt het niet. Magda Brijssinck  gaat in dit artikel op zoek naar het geheim van actief, enthousiast en vanzelfsprekend engagement? Dit doet ze niet door zelf een antwoord te formuleren maar door de inspirerende schrijfster Rebecca Solnit onder de loep te nemen. Een longroad die u niet mag missen.

Er is geen regen

‘Toen een anonieme Hondurese vluchteling aan de Amerikaans-Mexicaanse grens gevraagd werd naar de reden van zijn vlucht, antwoordde hij ‘No hay lluvia’: ‘Er is geen regen’. In de streek waar hij vandaan kwam, bleven zaden in de grond steken zonder ooit te kiemen. Jaar na jaar bleven de velden dor. Hij vertrok, zoals anderen vóór hem al waren vertrokken en zoals velen na hem dat ook zullen doen’. Rachida Lamrabet schrijft in deze rake tekst over een rechtvaardige transitie, hierbij maakt ze de verbinding tussen identiteit, ongelijkheid en ecologie. Rachida Lamrabet schreef deze tekst naar aanleiding van Ecopolis 2018 ‘Rechtvaardige transitie’.

Mogen kiezen is niet genoeg! Municipalistische experimenten vroeger en nu

Roger Jacobs stelde in de vorige twee Oikos-nummers reeds de ‘sociale ecologie’ van de Amerikaanse groene denker Murray Bookchin (1921—2006) voor. Meer dan een halve eeuw geleden reeds plaatste hij de ecologische problematiek binnen een breder maatschappelijk en historisch kader. Deze kritische dimensie van de sociale ecologie koppelde hij aan een reconstructief luik. Dat mondde uit in zijn politieke filosofie van het ‘libertaire municipalisme’ of — vrij vertaald — het gemeentelijke zelfbestuur. Een einde stellen aan het menselijke parasitisme op de natuur vereist een diepgaande maatschappelijke en politieke decentralisatie op basis van actief burgerschap en politieke participatie. Dit is het derde en laatste deel van de reeks over Bookchin, een van de grondleggers van de politieke ecologie. 

UITGELEZEN

Ontgroeien: de verbeelding van een alternatieve wereld, Kallis, G. 2018.

Bespreking Jef Peeters.

Met Degrowth is Giorgis Kallis aan zijn derde boek over dit thema toe. Enkele jaren geleden gaf hij samen met twee collega’s al een boek uit met dezelfde titel, door Oikos vertaald en uitgegeven als Ontgroei, een verzameling essays over begrippen die de contouren schetsen van een nieuwe wereld. Het nieuwe boek is een welgekomen poging van Kallis om zijn denken over de problematiek van economische groei en over degrowth als antwoord daarop meer systematisch uiteen te zetten. Als dusdanig brengt het heel wat bekende gegevens en argumenten samen in een bevattelijk geheel, maar als intellectuele zoektocht biedt het heel wat meer.

Zaken die je raken. Hoe sociaal ondernemers verandering creëren, K. Peters, M. Hillen, W. Verloop

Bespreking Dany Neudt

De laatste jaren is een beweging op gang gekomen die de kracht heeft om de 'business as usual' fundamenteel te veranderen: het sociaal ondernemerschap. Deze beweging voor 'impact first' opereert vandaag vaak nog in de luwte, maar wint wel degelijk aan kracht en momentum. Over die groeiende beweging schreven Kaat Peeters (Sociale Innovatiefabriek), Willemijn Verloop en Mark Hillen (Social Enterprise NL) een opmerkelijk boek. Ze  geven een goed inzicht in het sociaal ondernemerschap en belichten een brede waaier: armoedebestrijding, fair fashion, korte ketenvoedselproductie, , sociale tewerkstelling, … De vele tientallen voorbeelden maken alles zeer concreet en bieden een schat aan inspiratie.

Wil je graag meer lezen? Vraag dan hier jouw gratis proefnummer aan.

Meer informatie